سررسید در معاملات Margin

آیا معاملات آتی اثر سررسید را نشان می دهند؟ شواهد جدید از مجموعه گسترده ای از قراردادهای آتی ایالات متحده و جهان

هزینه ترجمه مقاله بر اساس تعداد کلمات مقاله انگلیسی محاسبه می شود.

این مقاله تقریباً شامل 5960 کلمه می باشد.

هزینه ترجمه مقاله توسط مترجمان با تجربه، طبق جدول زیر محاسبه می شود:

شرح	تعرفه ترجمه	زمان تحویل	جمع هزینه
ترجمه تخصصی - سرعت عادی	هر کلمه 90 تومان	10 روز بعد از پرداخت	536,400 تومان
ترجمه تخصصی - سرعت فوری	هر کلمه 180 تومان	5 روز بعد از پرداخت	1,072,800 تومان

Publisher : Elsevier - Science Direct (الزویر - ساینس دایرکت)

Journal : Review of Financial Economics , Volume 15, Issue 2, 2006, Pages 113–128

چکیده انگلیسی

In a seminal article, Samuelson (1965) [Samuelson, P. A. (1965), “Proof that properly anticipated prices fluctuate randomly,” Industrial Management Review 6, 41–49.] proposes the maturity effect that the volatility of futures prices should increase as futures contract approaches maturity. This study provides new evidence on the maturity effect by examining a more extensive set of futures contracts than previous studies and analyzing each contract separately. Using 6805 futures contracts drawn from 61 commodities, including some data from non-US markets, we find that the maturity effect is absent in the majority of contracts. In addition, the maturity effect tends to be stronger in agricultural and energy commodities than in financial futures. We also examine the hypothesis in Bessembinder et al. (1996) [Bessembinder, H., J. F. Coughenour, P. J. Seguin, & M. M. Smoller (1996), “Is there a term structure of futures volatilities? Reevaluating the Samuelson hypothesis,” Journal of Derivatives 4, 45–58.], which states that negative covariance between the spot price and net carry cost causes the maturity effect in futures. Our results provide very weak evidence in favor of this hypothesis.

مقدمه انگلیسی

In a seminal article, Samuelson (1965) hypothesizes that the price variability increases as time-to-maturity decreases. This maturity effect is important in many aspects. For example, the relation between volatility and maturity is relevant for margin setting and hedging strategy. Specifically, the desired margin size is a positive function of futures price volatility. Therefore, if volatility increases near delivery, margins should also be set higher and hedging strategies should be monitored and adjusted as the delivery date approaches. Finally, because volatility is one of the factors determining the price of an option, the maturity effect should be taken into consideration with regard to the pricing of options on futures. Many studies empirically test the validity of the Samuelson hypothesis. The vast majority of these studies examine a limited set of commodities. In order to provide more general results, this study employs a more extensive set of futures contracts than previous studies. Specifically, we utilize data from 6805 futures contracts drawn from 61 commodities. The data cover a longer time period (1960 to 2000) and include both US and non-US futures exchanges (London, Sydney, Tokyo and Winnipeg Futures). To our knowledge, these markets have not been included in previous studies. The use of the more extensive and new data also addresses the potential data snooping bias. This paper uses an alternative approach to examine the maturity effect. Specifically, each individual contract is analyzed separately, as opposed to extant literature that aggregates the contracts by using constructed time series. This alternative methodology is advantageous because it avoids the aggregation problems that can distort empirical results.1 We also present an analysis of the role of covariance between changes in spot prices and carry costs in explaining the maturity effect. Bessembinder, Coughenour, Seguin, and Smoller (1996, henceforth BCSS) hypothesize that if this covariance is negative, the maturity effect is likely to exist. Nevertheless, their empirical analysis does not directly link covariance of prices and carry costs with the maturity effect, as does this study. Our primary results can be summarized as follows. First, the maturity effect is absent in the majority of futures contracts. This result is in contrast to the findings in most empirical studies. Our robustness tests suggest that the strong evidence in favor of the maturity effect is primarily due to the aggregate approach applied in the existing studies. In particular, when we pool the contracts using the conventional methods, we find that almost all commodities exhibit a significant maturity effect. Second, the maturity effect varies substantially across contracts and commodities. The evidence in favor of the maturity effect tends to be stronger for agricultural and energy commodities than for financial assets. Third, the evidence supporting the BCSS hypothesis is quite weak. There seem to be factors other than the negative covariance between prices and carry costs that can induce the maturity effect in futures prices. The remainder of the paper is organized as follows. The next section presents a brief review of related literature. This is followed by a discussion of the methodology and the data. In the fourth section, the empirical results are reported. The paper closes with a summary and conclusions.

نتیجه گیری انگلیسی

This paper uses an alternative approach to examine the maturity effect in futures prices. Our method is based on analyzing each individual contract separately, and therefore, avoids the aggregation problem encountered in the literature. We also examine the role that covariance between the spot price and the net carry cost plays in explaining the maturity effect. This paper uses a large set of data that consists of 6805 contracts on 61 commodities and includes both US and non-US futures exchanges. We find that examining each contract individually provides new insight for the maturity effect. Specifically, the maturity effect is absent in the majority of contracts. Our results also indicate that the maturity effect tends to be stronger for commodity contracts, when compared to financial futures. The evidence indicates that the conventional aggregation method distorts the results in favor of the maturity effect. In examining the causes of the maturity effect, we find that the negative covariance between spot price and net carry cost does not play a significant role for the vast majority of contracts. Our empirical analysis does not exclude increasing information flow near maturity as another explanation for the maturity effect (Anderson & Danthine, 1983). An ideal study would compare the relative importance of this information flow explanation and the covariance explanation. Nevertheless, a reliable measure of information flow arguably is unavailable. For instance, trading volume is almost always higher near maturity due to greater (rollover) hedging and arbitrage activities, so it is probably not a suitable measure of information flow. The issue is left for future research.

ابزارهای مشتقه – قراردادهای سلف

معرفی برخی از اولین ابزارهای مالی در بازارهای بورس و فرابورس
زهرا اسکندری، لیلا اخگرپور، حلیمه کارجو*
مهم‌ترین ابزار در مباحث مدیریت مالی و سرمایه‌گذاری، ابزارهای مالی هستند. تلاش سرمایه‌گذاران همواره بر این بوده است که ریسک سرمایه‌گذاری را کاهش یا انتقال دهند تا بتوانند به حد قابل قبولی از سود دست یابند.

معرفی برخی از اولین ابزارهای مالی در بازارهای بورس و فرابورس
زهرا اسکندری، لیلا اخگرپور، حلیمه کارجو*
مهم‌ترین ابزار در مباحث مدیریت مالی و سرمایه‌گذاری، ابزارهای مالی هستند. تلاش سرمایه‌گذاران همواره بر این بوده است که ریسک سرمایه‌گذاری را کاهش یا انتقال دهند تا بتوانند به حد قابل قبولی از سود دست یابند.

انتخاب نوع ابزار مالی موضوعی است که هم به موقعیت و شرایط بازار و هم به شرایط سرمایه‌گذار بستگی دارد. از مهم‌ترین ابزارهای مالی می‌توان به ابزارهای مشتقه اشاره کرد که معمولا در یکی از بازارهای بورس و فرابورس معامله می‌شوند. در این مقاله سعی خواهیم کرد ضمن معرفی بازارهای بورس و فرابورس، معاملات سلف که جزو اولین ابزارهای مشتقه می‌باشد را مورد بررسی قرار دهیم.

بازار بورس: بورس نهادی سازمان‌یافته و مکانی برای سررسید در معاملات Margin خرید و فروش کالا، اوراق بهادار و . می‌باشد. در بورس اوراق بهادار، خریداران و فروشندگان به منظور خرید و فروش سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار گرد هم می‌آیند. قراردادها در بورس به شکل استاندارد بوده و قیمت‌های مربوط، برای تمام کسانی که وارد بازار می‌‌‌شوند، یکسان است. عملکرد اصلی بورس، کشف قیمت، شفاف‌سازی اطلاعات، جمع‌آوری پس‌انداز و نقدینگی بخش خصوصی جهت اختصاص به طرح‌های سرمایه‌گذاری بلندمدت است. در حقیقت بورس جایگاهی برای سرمایه‌گذاری در شرکت‌ها است تا مردم وجوه مازاد خود را به کار گرفته و از سود آن برخوردار شوند.
یکی از مهم‌ترین کارکردهای بورس، ایجاد بستری جهت مدیریت بهینه ریسک‌ها است. افراد با مشارکت در این بازار می‌توانند ریسک‌های خود را منتقل یا توزیع نمایند. در حقیقت بورس برای تمامی معامله‌گران، فضای رقابتی سالم ایجاد می‌نماید. مسوولیت بورس این است که به عنوان مقام ناظر، بازار معاملات را سالم و نظام‌یافته نماید. تمامی ‌‌‌‌بورس‌ها دارای قوانین منظم و مدون بوده و از هویت و موقعیت سررسید در معاملات Margin معاملاتی افراد باخبر هستند و اعضایی که قوانین بورس را زیر پا بگذارند، متحمل جریمه یا مشمول مجازات‌های دیگر خواهند شد.
بازار فرابورس۱: برخلاف بازارهای بورس که بازارهایی سازمان‌یافته هستند و از نظر فیزیکی مکان معینی برای معاملات دارند، بازارهایی به‌وجود آمده‌اند که با استفاده از ابزارهای ارتباطی مانند رایانه، تلفن و. معامله‌گران را به هم ارتباط می‌دهند؛ به عبارتی معامله‌گران در این بازارها، با استفاده از این ابزارهای ارتباطی با یکدیگر داد و ستد می‌کنند. امروزه معامله‌گران از سراسر دنیا با استفاده از شبکه اینترنت به دادوستد می‌پردازند و نیازی به ارتباط حضوری طرفین نیست. حتی ارتباطات تلفنی نیز در این بازار بسیار کمرنگ شده است.
مکالمات تلفنی در بازارهای فرابورس جهت استناد در مواقع ضروری ضبط می‌شوند. معمولا تعداد مشارکت‌کنندگان در بازارهای فرابورس بسیار بیشتر هستند و امکانات فرابورس نیز نسبت به بازار بورس بیشتر است.
تنظیم شرایط معامله در این بازار با توافق طرفین صورت می‌گیرد؛ همچنین در چنین بازارهایی قوانین و شرایط بورس اجرا نمی‌شود و این امر، به نوعی باعث تسهیل داد و ستدها می‌شود. یکی از مزایای مهم ورود به این بازارها برخورداری از تسهیلات بیشتر است اما از آنجا که قوانین مدونی برای ضمانت اجرای معاملات در بازارهای فرابورس وجود ندارد، احتمال عدم انجام تعهدات و در نتیجه ریسک اعتباری افزایش می‌یابد.۲

قرارداد سلف یا فوروارد۳
به طور کلی ابزارهای مشتقه، قرارداد‌هایی هستند که ساختار پرداخت و ارزش آنها بر اساس ارزش کالاهای پایه‌ای4 مانند اوراق بهادار، کالاهای اساسی، سهام، شاخص‌ها و . است. در واقع ابزارهای مشتقه، ابزارهایی برای کاهش یا انتقال ریسک به شمار می‌روند و قراردادهای سلف نوعی از ابزارهای مشتقه هستند که در بازارهای فرابورس مورد معامله قرار می‌گیرند.
در بازارهای بین‌المللی معاملاتی که سررسید آنها بیش از دو روز کاری باشد به معاملات سلف معروف هستند. قرارداد سلف از منظر ابزارهای مشتقه به نوعی از قراردادها اطلاق می‌شود که طرفین معامله را به انجام معامله‌ مقدار معینی کالا با قیمت مشخص و تاریخ معینی در آینده متعهد می‌کند. در سررسید در معاملات Margin حقیقت، این قرارداد توافقی است بین خریدار و فروشنده مبنی بر خرید یا فروش مقدار معینی دارایی در زمان آینده (سررسید) و با قیمت مشخص. بعد از انعقاد قرارداد سلف، ابطال آن غیرممکن است ولی در صورت نیاز به ابطال آن قبل از سررسید، می‌توان از یک معامله معکوس استفاده نمود.
قراردادهای سلف شامل دو وضعیت خرید5 یا فروش6 هستند؛ در وضعیت خرید، این امکان فراهم می‌شود که در تاریخ مشخص، دارایی خاصی با قیمت توافق شده، خریداری شود؛ در سررسید در معاملات Margin سررسید در معاملات Margin مقابل، وضعیت فروش، امکان فروش دارایی را با قیمت توافق شده و در تاریخ مشخص فراهم می‌آورد. در این نوع بازارها سه گروه با اهداف متفاوت به معامله می‌پردازند:
۱. پوشش‌دهندگان۷: افرادی هستند که با انجام معاملات سلف، قصد کاهش ریسک و در امان ماندن از نوسانات قیمت در دوره‌های آتی را دارند. در حقیقت این افراد با خرید قرارداد سلف اطمینان می‌یابند که قیمت‌ها در آینده مشخص بوده و از نوسانات نامطلوب قیمت دارایی پایه متضرر نخواهند شد.
2. سوداگران (سفته‌بازان)8: سوداگران که بعضا سرمایه‌گذاران نیز نامیده می‌شوند افرادی هستند که خرید و فروش قراردادهای سلف را صرفا به منظور کسب سود انجام ‌می‌دهند. این افراد آگاهانه و برخلاف انگیزه پوشش‌دهندگان ریسک که در پی بیمه شدن در مقابل ریسک‌ها هستند، به استقبال ریسک می‌روند. هرگاه این معامله‌گران بر اساس پیش‌بینی‌های خود به این نتیجه برسند که قیمت دارایی پایه کاهش خواهد یافت اقدام به فروش قرارداد سلف آن دارایی نموده و برعکس اگر آنان افزایش قیمت را پیش‌بینی نمایند در وضعیت خرید قرارداد سلف قرار خواهند گرفت.
۳. آربیتراژگران۹: گروه سومی که وارد معاملات در این بازارها می‌شوند آربیتراژگران هستند. این گروه از طریق وارد شدن همزمان در بازارهای مختلف، بدون پذیرش ریسک به دنبال سود هستند. در حقیقت این افراد که واسطه‌گران مالی نیز نامیده می‌شوند بین سرمایه‌گذاران و پوشش‌دهندگان قرار می‌گیرند که هم به دنبال سود جستن و هم به دنبال گریختن از ریسک هستند. چنین معامله‌گرانی از اختلاف قیمت‌ها در بازارهای مختلف سود می‌برند.
همان‌طور که بیان شد قرارداد سلف یک معامله فرابورسی است و یکی از معایب معاملات فرابورس، ریسک نکول10 است. بنابراین، زمانی که طرفین قرارداد سلف، بانک‌ها باشند باید خطوط اعتباری بین دو بانک وجود داشته باشد و در صورتی که معامله بین بانک و مشتری صورت پذیرد مشتری بایستی از اعتبار لازم نزد بانک برخوردار باشد. این الزام برای محافظت طرفین از قرار گرفتن در معرض ریسک اعتباری11 است.

معاملات سلف ارز
بازار معاملات سلف ارزی یکی از بازارهای سازمان‌یافته است که بیشترین حجم معاملات بعد از معاملات نقدی را به خود اختصاص می‌دهد. بسیاری از معامله‌گران ارز در اتاق معاملات خود، میز قرارداد سلف دارند و از آن به منظور مدیریت ریسک یا سوداگری استفاده‌ می‌کنند. میزهای موجود در اتاق معاملات، نرخ‌های سلف ارزی را برای سررسیدهای مختلف تعیین و اعلام می‌کنند.
معاملات سلف ارز از قدیمی‌ترین روش‌های حذف ریسک نرخ ارز می‌باشند. در یک قرارداد سلف ارز، طرفین معامله در موارد زیر توافق می‌کنند:
• نوع ارزهای مورد معامله
• سررسید قرارداد (زمان مشخصی در آینده)
• نرخ برابری آتی دو ارز
• مقدار ارز مورد معامله
معامله‌گری که قصد انجام معامله سلف ارز را دارد نرخ معامله سلف را سوال می‌کند. نرخ‌های بازار سلف ارز رابطه مستقیمی با نرخ بازار نقدی دارد. در حقیقت، نرخ نقدی مبنای محاسبه نرخ سلف در سررسید است. تفاوت نرخ‌های بازار نقدی و سلف به صورت پوینتس۱۲ نمایش داده
می‌شوند. زمانی که نرخ برابری سلف دو ارز سوال می‌شود معمولا نرخ نقدی و «حاشیه نرخ سلف»13 اعلام می‌شود. همان‌طور که نرخ‌های نقدی شامل نرخ خرید و فروش می‌باشند، نرخ حاشیه سلف هم دارای دو نرخ خرید و فروش14 می‌باشد. حاشیه‌های نرخ سلف به‌صورت صعودی یا نزولی15 اعلام می‌گردند که برای محاسبه نرخ‌های سلف به نرخ‌های نقدی اضافه یا از آن کم16 می‌شوند.

نحوه محاسبه حاشیه سلف ارز
برای محاسبه حاشیه سلف ارز فرض می‌کنیم که یکی از مشتریان بانک قصد انجام معامله سلف را دارد. در این معامله دو نوع ارز در تاریخ مشخصی رد و بدل خواهند شد.
بانک تمایل دارد بدون پذیرش ریسک و حتی با هدف کسب سود، حاشیه سلف را اعلام نماید. به این منظور باید مفروضاتی را جهت محاسبه مدنظر قرار دهد. این مفروضات عبارتند از:
• نرخ نقدی خرید و فروش ارز مشتری
• نرخ سپرده‌گذاری و سپرده‌گیری بانک در ارز مشتری و به تاریخ درخواستی
• نرخ سپرده‌گذاری و سپرده‌گیری بانک در ارز درخواستی و به تاریخ درخواستی
فرض کنید مشتری قصد دارد به منظور پوشش ریسک ناشی از نوسانات فرانک سوئیس، معامله سلف شش ماهه دلار (از ژوئن تا نوامبر) در مقابل فرانک سوئیس را انجام دهد. بانک برای محاسبه نرخ سلف بایستی حاشیه سلف را محاسبه نماید. فرض کنید مفروضات فوق به‌ صورت جدول ذیل موجود باشند:

در این مثال حاشیه سلف نزولی است زیرا حاشیه خرید بیشتر از حاشیه فروش می‌باشد؛ بنابراین برای محاسبه نرخ سلف باید از نرخ‌های نقدی کم شود.
موسسات مالی و بانک‌ها با اعلام قیمت‌های خرید و فروش، نقش بازارساز را در بازارهای فرابورس ایفا می‌کنند.
قرارداد سلف نرخ بهره
قرارداد سلف نرخ بهره به منظور پوشش نوسانات نرخ بهره به کار می‌رود. کاربرد اصلی این قراردادها، برای تثبیت نرخ بهره در آینده می‌باشد. قرارداد سلف نرخ بهره نیز معمولا بین دو بانک یا بین یک بانک و یک مشتری منعقد می‌شوند. اعلام نرخ‌های مربوط به سلف نرخ بهره برای هر مبلغی و هر سررسیدی امکان‌پذیر می‌باشد. طرفین مورد معامله در موارد زیر به توافق خواهند سررسید در معاملات Margin رسید:
• شروع و پایان دوره قرارداد سلف
• مبلغ و نوع ارز
• نرخ قرارداد
در قرارداد سلف نرخ بهره، اصل مبلغ رد و بدل نمی‌شود، بلکه بهره بر اساس تفاوت نرخ قرارداد سلف با نرخ لایبور۱۷ اعلام و برای مدت مشابه قرارداد در نقطه شروع، طبق فرمول زیر محاسبه می‌شود و تسویه طرفین پس از تنزیل، انجام می‌پذیرد:

در فرمول فوق NP مبلغ قرارداد، rc نرخ بهره قرارداد، rl نرخ لایبور، dc تعداد روزهای قرارداد و v مابه التفاوت سود و زیان می‌باشد.
همانطور که در بالا اشاره شد پرداخت یا دریافت مابه‌التفاوت سود یا زیان قرارداد سلف، در تاریخ سررسید انجام نمی‌گیرد بلکه در ابتدای شروع قرارداد انجام می‌شود. به همین علت ارزش زمانی مقدار به‌دست آمده از فرمول فوق، به صورت ارزش فعلی محاسبه شده و سپس تسویه صورت می‌پذیرد.

قرارداد سلف کالاها
در قرارداد سلف کالاها، تحویل مقدار مشخصی کالای خاص با قیمت معین در زمان مشخص از آینده تعهد می‌شود و مشخصات کالا و قیمت آن و سررسید قرارداد نیز تعیین می‌شود، بنابراین می‌توان با استفاده از این قرارداد، ریسک نوسانات قیمت کالاها، ماشین‌آلات و مواد اولیه را پوشش داد. با استفاده از این نوع قراردادها، امکان استفاده از کالایی در آینده وجود دارد درحالی که تنها هزینه پرداختی، قیمت آینده کالا می‌باشد.
انواع دیگری از قراردادهای سلف وجود دارند که در آنها دارایی پایه از کالاهای سرمایه‌ای و غیرسرمایه‌ای دیگر تشکیل می‌شود؛ اینگونه قراردادها نیز با تغییرات جزئی تعمیمی از قراردادهای عنوان شده می‌باشند.
منابع و مآخذ
1. بانکداری بین‌الملل، مهدی رشیدی، موسسه عالی بانکداری ایران، بانک مرکزی ج.ا.ا، 1386
۲. مبانی مهندسی مالی و مدیریت ریسک، ترجمه سجاد سیاح و علی صالح آبادی، گروه رایانه پرداز،۱۳۸۴
3. Financial Risk Manager Handbook, Philippe Jorion , Fourth Edition, John Wiley & Sons, Inc.Z2007
۴. Derivatives and Internal Models, Dr Hans-Peter Deutsch, Fourth Edition, PALGRAVE MACMILLAN,۲۰۰۹

پاورقی:
1- Over the counter market
۲- عملکرد بازار فرابورس در ایران، تا حدودی از بازارهای مشابه جهانی متفاوت است.
3- Forward
۴- Underlying Assets
5- Long
۶- Short
7- Hedgers
۸- Speculator
9- Arbitrageur
۱۰- ریسک نکول: ریسک عدم ایفای تعهدات.
11- ریسک اعتباری احتمال قصور وام‌گیرنده یا طرف مقابل نسبت به انجام تعهدات، طبق شرایط توافق شده می‌باشد (طبق تعاریف کمیته بال).
۱۲- Points درصد تغییر
13- حاشیه نرخ سلف، تفاوت نرخ نقدی با نرخ سلف را نشان می‌دهد.
۱۴- Forward margin bid & forward margin offer
15- حاشیه سلف زمانی صعودی است که حاشیه خرید کوچک‌تر از حاشیه فروش باشد و زمانی نزولی است که حاشیه خرید از حاشیه فروش بزرگ‌تر باشد.
۱۶- حاشیه سلف صعودی به نرخ نقدی اضافه شده و حاشیه سلف نزولی از نرخ نقدی کسر می‌شود.
17- در صورت استفاده از نرخ مرجع یوریبور (نرخ پیشنهادی در ناحیه یورو)، می‌توان این نرخ را جایگزین نرخ لایبور کرد.
* اداره کل مدیریت ریسک بانک صادرات ایران

قرارداد آتی یا فیوچرز (Futures) چیست؟

قرارداد آتی از زیر مجموعه ابزارهای مشتقه (Derivatives) می باشد. ابزار مشتقه به دارایی های مالی اطلاق می شود که از خود ارزشی ندارند و ارزش آنها از دارایی های دیگر مشتق می شود. ابزارهای مشتقه شامل قراردادهایی از جمله قراردادهای سلف یا همان پیمان های آتی (Forward)، آتی (Future)، اختیار معامله (Option) و قرارداد معاوضه (Swap) می باشد. در اینجا ما قصد داریم فقط قراردادهای فیوچرز یاهمان قرارداد آتی را مورد بررسی قرار دهیم. ولی از آنجا که این نوع قرارداد شباهت زیادی به قرارداد سلف دارد و در واقع نوعی قرارداد سلف پیشرفته است ناگزیر ابتدا قرارداد سلف را تعریف می کنیم.

قرارداد سلف یا پیمان آتی (Forward) چیست؟

قرارداد سلف توافقی است که بین دو نفر بسته می شود. در این توافق یک کالای مشخص با قیمتی معین مورد معامله قرار می گیرد. اما زمان تحویل کالا و همچنین زمان انتقال وجه معامله در آینده رخ می دهد. البته باید به یک نکته توجه کنیم، قرارداد سلفی که در بازارهای مالی بین المللی مورد معامله قرارمی گیرد با سلفی که درشریعت اسلام تعریف شده است و در بورس کالای ایران مورد معامله قرار می گیرد، متفاوت می باشد.

معامله سلفی که در اسلام تعریف شده به این صورت است که کل وجه معامله، فی المجلس پرداخت شده و کالا در آینده تحویل می شود. در واقع این نوع معامله، برعکس معامله نسیه است. اما در قراردادهای سلف بین المللی هم وجه معامله و هم کالا در سررسید رد و بدل می شوند. در سررسید در معاملات Margin حالیکه در سلف اسلامی تنها کالا در سررسید تحویل می گردد و وجه معامله در ابتدای قرارداد پرداخت می شود.

در این مقاله هر زمان عبارت سلف آورده شد، منظور سلف در بازارهای جهانی است.

مثال قرار سلف (Forward)

در قرارداد سلف یک دارایی با مشخصات کاملا معین مورد معامله قرار می گیرد که به آن دارایی پایه می گویند. همچنین قرارداد دارای یک تاریخ مشخص و قیمت معین است.

فرض کنید یک کشاورز می داند که محصول گندم او در حدود سه ماه دیگر باید برداشت شود. این کشاورز از کاهش نرخ گندم در زمان برداشت محصول هراس دارد. از سمت دیگر یک کارخانه آرد نگران افزایش نرخ گندم است. این دو طرف وارد یک معامله سلف می شوند که سه ماه دیگر میزان 100 تن گندم را به قیمت هر کیلو 2000 تومان با هم مبادله کنند.

حال فرض کنید یک ماه از تاریخ قرارداد گذشته و یک آفت کشاورزی اکثر مزارع گندم را از بین برده است. در این حالت از مقدار گندم در بازار کاسته شده و قرارداد خریدار با ارزش می شود. چرا که گندم کمیاب خواهد شد. همچنین قرارداد فروشنده ارزش خود را از دست می دهد. ممکن است فروشنده برای اینکه از ضرر بیشتر در امان باشد قرارداد خود را به دیگری واگذار و مسئولیت تحویل کالا را به شخص دیگری بدهد.

در اینجا فروشنده طبق قرارداد سلف، گندم خود را به قیمت 2000 تومان فروخته است اما الان قیمت رشد کرده و فرض کنید به 2200 تومان رسیده است. بنابراین فروشنده مبلغ 20،000،000تومان =(2000-2200)×100،000کیلو بعلاوه قرارداد را به شخص دیگری واگذار می کند. همین طور ممکن است خریدار، قرارداد خود را قبل از سررسید به شخص دیگری واگذار کند و اختلاف قیمت را از خریدار جدید دریافت کند.

حال در مثال قبل فرض کنید که خریدار و فروشنده، قرارداد خود را تا سررسید نگهدارند و قیمت در سررسید 2200 تومان به ازاء هر کیلو باشد. در این حالت فروشنده طبق قرارداد 100 تن کالا را به قیمت هر کیلو 2000 تومان تحویل می دهد درصورتیکه قیمت در بازار کیلویی 2200 تومان می باشد. بدین ترتیب، خریدار در همان لحظه تحویل، 20 میلیون تومان در سود و فروشنده به همان میزان در ضرر است. توجه داشته باشید که یک فروشنده می تواند بدون داشتن کالا وارد یک قرارداد سلف شود. زیرا تحویل کالا در آینده است.

خوب است بدانید که اکثر قراردادهای سلف منجر به تحویل نمی شوند. بلکه اختلاف قیمت بین قرارداد سلف و بازار بین دو طرف معامله ردوبدل می شود. به این عمل تسویه نقدی قرارداد می گویند که در مقابل تحویل فیزیکی دارایی پایه قرار دارد.

قرارداد آتی یا فیوچرز چیست؟

قراردادهای آتی دقیقا مانند قراردادهای سلف هستند. تنها تفاوت قرارداد آتی با قرارداد سلف در نحوه تسویه آن است. در قراردادهای سلف، معامله گر فقط یکبار قرارداد خود را تسویه می کند و آن هم زمان تحویل کالا یا زمان واگذاری قرارداد به دیگری است. درحالیکه در قراردادهای آتی، هر روز پس از اتمام جلسه معاملاتی، تسویه انجام می شود.

زمانیکه یک معامله گر می خواهد یک موقعیت فروش یا یک موقعیت خرید در بازار آتی باز کند می بایستی درصد مشخصی از وجه معامله را به عنوان وجه تضمین در اختیار کارگزار خود قرار دهد. به این وجه، وجه تضمین اولیه (initial margin) می گویند. وجه تضمین اولیه در بورس های مختلف متفاوت است.

حال فرض کنید یک شخص وارد بازار آتی شده و وجه تضمین معامله را به کارگزار خود پرداخته و وارد یک موقعیت فروش می شود. اما در پایان روز قیمتها بالا رفته و قرارداد وی وارد زیان می شود. در پایان آن روز به میزانی که قرارداد وارد زیان شده از وجه تضمین او کسر و به حساب معامله گر دیگر که قراردادش وارد سود شده واریز می شود.

توجه داشته باشید که سود و زیان کل معامله بر روی وجه تضمین اولیه اعمال می شود. فرض کنید وجه تضمین اولیه 20 درصد باشد. از آنجاییکه معامله گر یک پنجم معامله را پرداخت کرده است، هر تغییر در قیمت آتی نسبت به وجه تضمین اولیه پنج برابر خواهد بود.

برای مثال اگر قیمت در جهت پیش بینی شما 4 درصد حرکت کند، سود شما ضربدر پنج شده و درنتیجه 20 درصد سود خواهید کرد. در این حالت شما 100 درصد نسبت به سرمایه خود سود برده اید. زیرا شما 20% معامله را جهت وجه تضمین به میان گذاشته بودید و الان به به همان اندازه سود کرده اید.

اما ممکن است در پی ضررهای متوالی نه تنها کل سرمایه خود را از دست بدهید بلکه ممکن است به کارگزار خود بدهکار شوید. برای اینکه چنین اتفاقی نیفتد درصدی از وجه تضمین اولیه را به عنوان حداقل وجه تضمین (maintenance) در نظر می گیرند.

ممکن است بر اثر ضررهای معامله گر، وجه تضمین اولیه کم شده و به حداقل وجه تضمین برسد. در این حالت، شخص در اصطلاح مارجین کال شده و موقعیت های معاملاتیش توسط کارگزار به قیمت بازار بسته می شوند. چرا که کارگزار نمی تواند بیش از این، ریسک معامله گر را بپذیرد.

مارجین کال یک درخواست از طرف کارگزار است که معامله گر را ملزم می کند حساب خود را تا وجه تضمین اولیه شارژ کند. حداقل وجه تضمین نیز در بورس های مختلف متفاوت است. برای مثال ممکن است حداقل وجه تضمین در یک بورس 70 درصد و در بازار دیگر 50 درصد وجه تضمین اولیه باشد.

فرض کنید شما در بازار آتی معامله می کنید. وجه تضمین اولیه 20 درصد و حداقل وجه تضمین، 60 درصد وجه تضمین اولیه است. بنابراین اگر 40 درصد از وجه تضمین 20 درصدی شما بر اثر زیان از حساب شما کسر شود کال مارجین می شوید. چهل درصد از 20 درصد برابر با 8% کل قرارداد می باشد. با این شرایط برای مارجین کال شدن تنها کافی است قیمت قرارداد به میزان 1.6 درصد در خلاف موقعیت معاملاتی شما حرکت کند. یعنی اگر موقعیت خرید باز کرده اید قیمتها نزول و اگر دارای یک موقعیت فروش هستید قیمتها صعود کنند.

رقم 1.6% از کجا بدست آمد؟ از آنجا که وجه تضمین معامله 20% (یک پنجم) کل قرارداد است، هر حرکت بازار 5 برابر وجه تضمین می باشد. بنابراین 8 درصد تقسیم بر 5 برابر می شود با 1.6 درصد.

در بازارهای ابزار مشتقه برخلاف بازارهای نقدی نه پول جدیدی خلق می شود و نه پولی از بین می رود. بلکه از حساب اشخاص متضرر برداشته و به حساب طرف دیگر واریز می شود. حال ممکن است سود و زیان به هر ترکیبی بین افراد حاضر در بازار توزیع شده باشد. اما در یک بازه زمانی مشخص کل سود و زیان بازار صفر می باشد که در اصطلاح به آن، بازی با جمع صفر می گویند.

هدف قرار داد آتی (فیوچرز) چیست؟

معامله گران بازارهای ابزار مشتقه می دانند که هدف این ابزارها فروش نیست بلکه هدف پوشش ریسک است. ابزارهای مشتقه نه تنها بر روی دارایی های فیزیکی بسته می شود بلکه ممکن است دارایی پایه آنها دارایی های مالی مانند طلا ، سهام یا ارز باشد.

طرفین معامله با استفاده از این ابزارها خود را از نوسانات قیمت دارایی پایه مصون نگه می دارند. اما در بازار به غیر از پوشش دهندگان ریسک، آربیتراژورها و سفته بازان نیز حضور دارند و بر کارایی بازار تاثیر بسیار بسزا و مثبتی می گذارند.

آربیتراژگرها افرادی هستند که موقعیت های معاملاتی مختلفی در بازارهای مختلف به صورت همزمان باز می کنند و به سود بدون ریسک و مطمئنی دست می یابند بدون اینکه از خود سرمایه ای به میان آورده باشند. این عملیات آربیتراژگران موجب می شود تا قراردادها عادلانه قیمت گذاری شوند. درحالیکه سفته بازان سعی درپیش بینی قیمت و منتفع شدن از یک بازار مشخص را دارند. سفته بازان موجب نقدشوندگی بازار می شوند که این امر، بازار را سررسید در معاملات Margin برای پوشش دهندگان ریسک جذاب تر می کند.

اگر این مطلب براتون مفید بود امتیاز بدین!

برای امتیاز روی ستاره ها کلیک کنید

امتیاز 4.5 / 5. تعداد آرا 8

شما اولین نفری هستید که به این پست امتیاز میدین!

کشش قیمتی تقاضا چیست؟

قیمت واقعی سکه طلا چند تومان است؟

ساسان پرهون

کارشناسی حسابداری- دارای گواهینامه های حرفه ای سازمان بورس- پنج سال سابقه فعالیت در کارگزاری بورس با سمت معامله گر کالا و اوراق بهادار

قرارداد های اختیار ارز یا آپشن فارکس

در بورس، «اختیار معامله» قراردادی است که به خریدار آن، اختیار و نه اجبار خرید یا فروش یک دارایی معین را در قیمت تعیین شده تا یک زمان مشخص اعطا می‌کند. از سوی دیگر فروشنده اختیار معامله، اجبار دارد که تا پیش از انقضای مهلت آن، هر زمان که خریدار تمایل به اجرای قرارداد داشت، مفاد قرارداد را اجرا کرده و دارایی معین شده را در قیمت تعیین شده معامله کند.

قرارداد آپشن در فارکس چیست؟

آپشن در فارکس، سررسید در معاملات Margin قراردادی است که به معامله گر یا خریدار(Buyer) آن این حق را می دهد که یک ارز خاص را در یک نرخ و تاریخ مشخص یا پیش از تاریخ سررسید، خریداری یا بفروش برساند. این درحالی است که در این قرارداد، معامله گر متعهد به اجرایی آن نیست.

در واقع معامله گر یا خریدار پس از انعقاد قرارداد خود اختیار دارد این قرارداد را به صورت یک طرفه فسخ کند. به همین منظور، به فروشندگان این نوع قراردادها برای خسارت های احتمالی حق بیمه پرداخت می شود.

قرارداد های گزینشی(currency options) یکی از رایج ترین روش های استفاده شده توسط شرکت ها، افراد یا موسسات مالی برای محافظت از دارایی های خود در برابر حرکات و جابجایی های نامطلوب و ناگهانی نرخ ارز است.

درست مانند قراردادهای آتی، قرارداد های اختیار نیز در بورس معامله می شوند، مانند بورس کالا شیکاگو(CME)، بورس اوراق بهادار بین المللی(ISE) یا بورس سهام فیلادلفیا(PHLX).

با این حال، ضعفی که در مبادلات اختیار فارکس است محدودیت زمان تجارت در این گونه معاملات بوده، همچنین می توان از نقدینگی آن یاد کرد چرا که به اندازه بازارهای آتی نیست.

مبانی مبادلات اختیار ارز

سرمایه گذاران در این بازار با یک تماس تلفنی یا خرید ارزی دیگر می توانند خود را در برابر ریسک و خطرات ناشی از خرید ارز خارجی محافظت کنند.

در مبادلات اختیار ارز، قیمتها مشتق یا بر گرفته شده از جفت ارزهای پایه هستند. این مبادلات شامل طیف گسترده ای از استراتژی های موجود در بازار فارکس است.

ویژگی های ارائه شده مبادلات اختیار ارز در بازارهای غیر متمرکز فارکس بسیار گسترده تر از گزینه های موجود در بورس های متمرکز و بازارهای سهام و آتی است.

به دلایل گوناگون دلالان دوست دارند از مبادلات اختیاری ارز استفاده کنند. آنها یک محدودیت در روندهای نزولیشان داشته که ممکن است بسیار خطرناک باشد، اما در مقابل آنها پتانسیل صعودی نامحدودی دارند.

برخی از معامله گران از مبادلات اختیاری فارکس برای جلوگیری از زیان بیشتر در موقعیتهای باز خود در بازار نقدی(Spot) فارکس استفاده کنند. معامله گران همچنین معاملات اختیاری فارکس را به خاطر یک فرصت در مبادله و سودی که در بررسی جهت بازار بر اساس اخبار اقتصادی، سیاسی یا سایر اخبار به آنها می دهد دوست دارند.

با این حال، حق بیمه ای که در قراردادهای معاملات اختیار ارز اعمال می شود می تواند بسیار زیاد باشد. حق بیمه بستگی به قیمت ثبت شده و تاریخ انقضای قرارداد دارد. همچنین، به محض خرید قرارداد اختیار، دیگر نمی توان آنها را فروخت یا دوباره معامله کرد. معاملات اختیار ارز فارکس پیچیده و دارای قطعات متحرک بسیاری است که این موضوع تعیین ارزش آنها را دشوار می سازد. ریسک این معاملات را می توان با تفاوت نرخ بهره، نوسانات بازار، تاریخ سررسید و قیمت فعلی جفت ارز سنجید.

مبانی پایه مبادلات اختیار ارز

مبادلات اختیار ارز در فارکس به دو دسته اصلی تقسیم می شوند.

اختیار خرید(call) اختیار فروش(put) که از نظر نحوه عملکرد دو نوع آمریکایی و اروپایی دارد

در اختیار معامله آمریکایی، قرارداد در هر زمان پیش از تاریخ سررسید قابل اجرا بوده اما اختیار معامله اروپایی فقط در تاریخ انقضا اجرا پذیر است.

اختیار خرید(Call)

قراردادهای اختیار خرید یا آپشنهای Call این حق را به دارنده آن داده(بدون تعهد در انجام آن) تا در یک نرخ مشخص(نرخ ثبت شده) تا زمان سررسید، ارز را خریداری نماید. اگر سهام قیمت ثبت شده را پیش از تاریخ سر رسید نتواند برآورده کند، این اختیار منقضی شده و بی ارزش می شود.

سرمایه گذاران هنگامی که فکر می کنند قیمت یک سهم افزایش می یابد، خرید(Buy calls) می کنند و یا اگر پیش بینی افت قیمت را دارند، می فروشند(Sell call).

اختیار فروش(Put)

اختیار فروش یا اختیار ارائه(Put option) به دارنده آن این حق را می دهد تا در نرخ مشخص(نرخ ثبت شده در قرارداد) یک دارایی را بفروشد. فروشنده(writer) اختیار فروش(put option) موظف خواهد بود دارایی را با قیمت ثبت شده خریداری نماید.

کارمندان بانکی

از بانکداری خارجی (Foreign banking) در مواردی تحت عنوان بانکداری بین المللی دو (International banking) نیز نام برده می شود.

بانکداری بین المللی یا خارجی شامل آن بخش از عملیات هر بانک می شود که بانک در بازار مالی با ارز انجام می دهد. به عبارت دیگر عملیات ارزی (Foreign exchange operations) یک بانک موضوع بانکداری بین المللی یا خارجی را تشکیل می دهد.

عملیاتی که هر بانک انجام می دهد به یکی از دو بخش عملیات بانکداری داخلی و عملیات بانکداری بین المللی قابل تقسیم هستند. موضوع بانکداری داخلی، کلیه عملیاتی است که بانک به پول داخلی یا ملی (Local currency) or(Home currency) انجام می دهد و موضوع بانکداری بین المللی، عملیاتی است که بانک با پول خارجی یا ارز (Foreign currency) انجام می دهد.

عملیات ارزی یعنی آن بخش از فعالیت های روزانه بانک تجاری (Commercial Bk.) که با ارز انجام می شود. شامل خرید و فروش ارز، افتتاح حساب های بانکی به ارز (انواع حساب ها از نظر مدت)، نقل و انتقالات ارزی، عملیات مربوط به اعتبارات اسنادی، وصولی ها، ضمانت نامه ها، اوراق قرضه (Bonds)، Finance ، Refinance ، وام ها (Loans) ، چک های مسافرتی و .

عملیات ارزی شامل معاملات ارز غیر بازرگانی و ارز بازرگانی خواهد بود.

عملیات ارز غیر بازرگانی در بانکداری بین الملل یک و ارز بازرگانی در بین الملل 2 تدریس می شود.

ـ برا ی انجام عملیات بانکداری بین المللی داشتن شعبه یا دفتر نمایندگی یا باجه . در خارج از کشور ضرورت ندارد، لیکن داشتن روابط کارگزاری با بانک های خارجی اجتناب ناپذیر است. ارتباط کارگزاری با بانک ها در ستاد (اداره خارجه، بین الملل) بانک ها انجام می شود.

روابط کارگزاری عبارت از روابط بانکی که بین دو بانک واقع در کشورهای مختلف برقرار می شود و شامل حسابهای بین بانکی (Inter bank accounts) ، برقراری [1]Swift و .

عملیات ارز بازرگانی چون با ریسک (Risk) بیشتری همراه می باشد و نیاز به تخصص بیشتری دارد برای بانک درآمد بیشتری نیز دارد. در مقابل عملیات ارز غیر بازرگانی درآمد کم تری برای بانک دارد، و از این گذشته حجم این گونه عملیات (از لحاظ ارزش) در مقایسه با حجم عملیات ارز بازرگانی به مراتب در بازار جهانی ارز محدود تر می باشد.

تعریف ارز و نرخ ارز

ارز یعنی ارزش، بهاء قیمت، نرخ و سندهای تجاری که ارزش آنها به پول بیگانه معین شده باشد. (فرهنگ فارسی نوشته دکتر محمد معین ). ارز (Foreign currency) یا F. Exchange که به اختصار به صورت FX نیز نشان داده می شود به پول های رایج خارجی اطلاق می شود.

یعنی در هر کشور به پول رایج آن پول محلی Local currency یا به طور خلاصه پول و به پول رایج سایر کشورهای جهان ارز گفته می شود. بدین ترتیب اشکال ارز همان اشکال پول است، یعنی ارز فقط به اسکناس و مسکوک سایر کشورهای جهان محدود نشده بلکه شامل مانده حساب جاری به ارز که قابل برداشت و نقل و انتقال به وسیله چک یا حواله می باشد نیز می شود.

نرخ ارز : Exchange Rate

نرخ ارز تنها یک عدد می باشد و یا به عبارت دیگر نرخ ارزها در هر کشور قیمت واحد پول سایر کشورها که همان ارز می باشند برحسب پول ملی را نشان می دهند. یعنی مثلاً برای خرید یک واحد GBP یا EUR چقدر ریال باید پرداخت نمود. مثل خرید یک دستگاه تلویزیون و یا یک لیتر شیر چند ریال پرداخت می شود.

ـ نرخ ارز عددی است که قیمت واحد پول کشوری بر حسب واحدها (کسر واحد) پول کشور دیگر در یک زمان مشخص را نشان می دهد. با نرخ ارز یا نرخ تبدیل پول، پول کشورها به یکدیگر قابل تبدیل و معاملات ارزی شکل می گیرند.

Variable or offered currency

در معاملات ارزی دو واحد پول دو کشور مداخله دارند، به یکی از دو پول مذکور ارز پایه و به دیگری پول یا ارز غیر پایه یا متغیر

ارزهای قابل تبدیل ( Convertible currencies )

برای این که پولی در بازار بین المللی قابل معامله تلقی شود باید دارای 2 شرط اساسی باشد:

شرط اول: قابلیت استفاده از آن پول در خارج از مرزهای کشور ناشر. مثل GBP

شرط دوم: پول مزبور به عنوان ارز ذخیره (Reserve currency)توسط بانک مرکزی و تجاری سایر کشورها نگهداری شود.

قابلیت تبدیل پول یک کشور به پول سایر کشورها

الف ـ قابلیت تبدیل کامل Full convertibility

خرید و فروش برای کلیه اهداف، خروج کالا، خدمات،عملیات بورس بازی و پرداخت بدهی به خارج، قرض دادن به هر میزان آزاد و احتیاجی به مجوز از مقامات پولی ندارد.

مثل ین ژاپن (JPY) ، فرانک سوئیس (CHF) و یورو (EUR)

ب ـ قابلیت تبدیل محدود « Limited convertibility »

خرید و فروش ارز در مقابل پول ملی برای بعضی از امور مجاز و برای سایر موارد ممنوع است.

و یا این که مبالغ محدودی امکان پذیر می باشد و نیازی به کسب مجوز تا سقف تعیین شده نمی باشد مثل (روپیه هندوستان، کرون نروژ)

ج ـ ارزهای غیر قابل تبدیل Inconvertible currency

پول اکثر کشورها، به دلیل کمبود شدید منابع ارزی (درآمدها) تحت نظارت مقامات پولی قرار می گیرد. هزینه های ارزی را اولویت بندی می نمایند. لذا این گروه از پول ها غیر قابل تبدیل (غیر قابل معامله می باشند.)

تقسیم ارزهای جهان به معتبر و ضعیف

ارزهای جهان را می توان بر پایه و معیارهای متعدد به صور مختلف تقسیم و جدول بندی نمود. یکی از این تقسیم بندی ها تفکیک آن ها در 2 گروه ارزهای معتبر (Hard currency) و ارزهای دیگر یا ارزهای ضعیف (Soft = weak currency) می باشد. ارزهای معتبر واحد پول های قابل تبدیل (Convertible currency) هستند که از ثبات برخوردار بوده و مورد تقاضا میباشند.

ـ نرخ خـرید و فـروش ارز در شبـکه بانکی کشـور در ردیف ارزهـای معتبـر قرار می گیرد. (نرخ های روزانه بانکها).

ـ ارزهای معتبر را می توان به 2 گروه ارزهای کلیدی key currency و سایر ارزهای معتبر تفکیک نمود. از ارزهای کلیدی تحت عنوان ارزهای جهان روا نیز نام برده می شود.

ارزهای جهان روا شامل GBP ، EUR ، JPY ، CHF و USD می باشد، چون قابلیت تبدیل کامل دارند و تقریباً تمامی معاملات ارزی در بازار جهانی ارز به وسیله آن ها صورت پذیرفته و تشکیل دهنده ذخایر ارزی کشورهای جهان نیز می باشند.

میانگین موزون چهار ارز جهان روا یعنی USD ، GBP ، EUR و JPY واحد پول IMF یعنی SDR را تشکیل می دهند.

حق برداشت مخصوص Special drawing right = SDR

SDR یک واحد پول بین المللی است که در اواخر سال 1960 به وسیله صندوق بین المللی پول IMF = International monetary fund ایجاد شد، هدف اولیه از ایجاد آن افزایش نقدینگی بین المللی بود. ولی بعداً به عنوان یک واحد محاسبه مورد استفاده قرار گرفت. ایجاد و معرفی حق برداشت مخصوص ناشی از لغو محدودیت ها و کنترل های ارزی تحت نظارت IMF (در اجرای سیستم پولی برتون و ودز) بوده است.

با رشد حجم تجارت جهانی از طرفی و عرضه محدود طلا، این محدودیت جوابگوی این حجم از مبادلات نبوده، لذا IMF برای رفع این مشکل پس از سالها مطالعه و تحقیق SDR را به عنوان یک ذخیره قانونی علاوه بر طلا و دلار معرفی نموده تا کمبود نقدینگی جبران شود.

روش های (نظام) تعیین نرخ ارز

1ـ نظام نرخ ثابت ارز یا نرخ واحد ارز ( Fixed exchange rate system )

در این روش یک نرخ رسمی ثابت برای پول ملی در مقابل ارزها اعلام و مورد حمایت قرار می گیرد. در این نظام ثبات و اعتماد بالایی در مبادلات به وجود می آید. پذیرش و به کار بردن این روش زمانی امکان پذیر است که ذخایر ارزی و طلای کشور خوب و قابل ملاحظه باشد و وضع اقتصاد آن چنان باشد که ارزها را به وسیله انگیزه های اقتصادی جذب کند.

همان گونه که ملاحظه می شود نرخ ارز ثابت همراه با کنترل دولت می باشد. نرخ ارز ثابت همراه با کنترل دولت به دو صورت خواهد بود. در یک شکل دولت کنترل کامل بازار را در دست می گیرد و نظام آزاد مبادلات ارزی وجود نخواهد داشت و پول کشور غیرقابل تبدیل (Inconvertible) خواهد شد. در شکل دوم دولت از سیاست تثبیت نرخ ارز پیروی، اما ورود و خروج ارز آزاد می باشد، در این صورت پول کشور قابل تبدیل (Convertible) خواهد بود.

الف ـ نرخ ثابت ارز و پول کشور غیرقابل تبدیل

در این وضعیت دولت بازار آزاد ارز را بر چیده و انحصار کامل بازار ارز را در دست می گیرد. مانند کوبا و کره شمالی. نرخ ارز توسط دولت تعیین و به بازار دیکته می شود. در این صورت دولت خریدار و فروشنده ارز و لذا تعیین کننده نرخ ارز نیز می باشد. دولت نرخ ارز را غالباً بر اساس ملاحظات سیاسی و اجتماعی تعیین می نماید. به طور کلی کشورهایی که با کمبود مداوم ارز و کسری پیوسته تراز پرداخت ها مواجه می شوند به عمر نظام ارز آزاد پایان می دهند و دولت کنترل کامل بازار را در دست می گیرد تا عرضه محدود ارز بر اساس اولویت هایی به مصارف زیاد تخصیص یابد. برای مثال ایران بعد از انقلاب اسلامی سیاست کنترل ورود و خروج ارز و تعیین نرخ مستقیم ارز را اتخاذ و اجرا کرد که تا تاریخ 1/1/1381 ادامه داشت.

ـ در نظام ارزی که دولت انحصار کامل بازار ارز را در دست می گیرد، نرخ های مختلف برابری وجود خواهد داشت (Multi Rate). و در کنار آن بازار سیاه یا سایه به دلیل این که محدودیت، عامل افزایش تقاضای ارز و سرازیر شدن مابه التفاوت تقاضا به بازار و در نتیجه نرخ بازار سایه همیشه از نرخ های رسمی Nominal rate در سطح بالاتری قرار می گیرد.

ب ـ نرخ ارز ثابت و پول کشور قابل تبدیل:

در این روش دولت در بازار مداخله می نماید تا نرخ ارز را در محدوده ی مشخصی تثبیت نماید. اما در عین حال پول کشور قابل تبدیل می باشد. ورود و خروج ارز آزاد، یعنی بازار آزاد ارز فعال می باشد. در این روش بانک مرکزی با تضعیف رسمی ارزش پول (Devaluation) و یا تقویت پول (Revaluation) نرخ را در سطح مورد انتظار حفظ می نمایند. برای جلوگیری از انحراف و اعاده اوضاع عادی به بازار ارز، بانک مرکزی کشور مربوطه از منابع ارزی ذیل استفاده می نماید:

1ـ برداشت از ذخایر ارزی

3ـ استفاده از منابع صندوق بین الملل پول

4ـ استقراض از بازار جهانی ارز

5ـ دریافت کمک بلاعوض از خارج

در حال حاضر عربستان سعودی، کویت، بحرین، عمان و امارات متحده عربی از این نظام استفاده می نمایند.

2ـ نرخ ارز شناور Floating exchange Rate system

ـ در این نظام، دولت و بانک مرکزی در بازار ارز برای تعیین نرخ ارز دخالت نمی کنند و نرخ ارز مانند قیمت کالاها بر اساس شرایط بازار یعنی عرضه و تقاضای بازار تعیین می شود. قیمت هر کالایی با توجه به شرایط و سررسید در معاملات Margin ساختار بازار آن کالا تعیین می شود. حال باید بررسی و تعیین کرد که بازار ارز چگونه بازاری می باشد؟ بازار ارز، بازار رقابت کامل است. زیرا شرایط لازم و کافی در این بازار برای رقابت کامل بودن وجود دارد. به نظر ژان مارشال برای سیال بودن عرضه و تقاضای کالا شرایط زیر لازم می باشد:

ـ شرط اول آزادی خریداران و فروشندگان در تعیین قیمت کالا.

ـ شرط دوم اطلاع خریداران و فروشندگان از بازار و داشتن تماس آزاد با یکدیگر

ـ شرط سوم خریداران و فروشندگان هر مقدار کالایی که می خواهند بخرند یا بفروشند آزاد باشند.

ـ شرط چهارم یکسان و همگن بودن کالای مورد معامله

در شرایط بازار رقابت کامل یک قیمت واحد و مشخص برای کالا تعیین می شود. هیچ فروشنده ای حاضر نیست زیر قیمت مشخص و معین بازار بفروشد و هیچ خریداری نیز حاضر نخواهد شد تا کالا را به قیمتی بالاتر از قیمت تعیین شده خریداری نماید. قیمت در بازار رقابت کامل محل تلاقی و تقاطع عرضه و تقاضا خواهد بود.

در بازار رقابت کامل ارز نرخ ارز در محل تلاقی عرضه و تقاضای ارز تعیین می گردد. به نرخ ارزی که به این ترتیب تعیین می شود، نرخ ارز شناور گفته می شود. در نظام آزاد ارز اگر دولت هیچ گونه مداخله ای در خصوص تعیین نرخ ارز ننماید به آن (Clean floating) یعنی شناور خالص گفته می شود.

چنانچـه دولت در بازار ارز از طریق دست کـاری نرخ بهـره مداخله نمـاید به آن شناور ناقص می گویند. (Dirty floating)

امروزه در اکثر کشورهای جهان یعنی آمریکا، منطقه یورو، بریتانیا، غنا، نیجریه، فیلیپین، روسیه و ژاپن نرخ ارز به روش شناور تعیین می شود.

ـ مقایسه نظام های نرخ ثابت ارز با نرخ شناور ارز

نظام ثابت نرخ ارز در مقایسه با نظام شناور نرخ ارز، از این امتیاز مهم برخوردار می باشد که به دلیل تثبیت برابری ارزها و درنتیجه ریسک کمتر، موجبات ثبات بازرگانی خارجی را فراهم می آورد. در مقابل در نظام شناور نرخ ارز، انجام بازرگانی خارجی و سرمایه گذاری های به ویژه بلندمدت به علت نوسانات نرخ ارز با ریسک به مراتب بیشتری همراه بوده و صادرکنندگان و واردکنندگان و سرمایه گذاران همواره با خطر تغییر ارزش پول مواجه هستند. نظام شناور نرخ ارز در مقایسه با نظام ثابت نرخ ارز موجب می شود تا اولاً کشورها از لحاظ اقتصادی مستقل تر باشند و ثانیاً لزومی به حفظ و نگهداری ذخایر ارزی نمی باشد.

نظام شناور نرخ ارز همواره در معرض خطر عملیات بورس بازی است. در واقع اکثراً نرخ ارز در کشورهایی که این نظام ارزی را انتخاب نموده اند، نه به واسطه عدم تعادل در بازرگانی خارجی تغییر کرده، بلکه بیشتر مواقع به خاطر عملیات بورس بازی انجام پذیرفته است. این از جمله نقاط ضعف این نظام نرخ ارز می باشد. همین امر موجب حفظ و نگهداری ذخایر ارز می باشد.

روش های اعلام نرخ ارز

ـ نرخ ارز به یکی از چهار شکل زیر توسط بانک ها و یا صرافی ها در بازار جهانی ارز برای انجام معاملات اعلام می شود:

الف) روش مستقیم Direct Quotation

در این روش اعلام نرخ ارز که بیشتر بانک ها و صرافی از آن پیروی می نمایند، واحد ارز ثابت و پول محلی (Local currency) تغییر می کند. در واقع ارزها به مثابه واحد کالاها باید تلقی شوند که نرخ ارز مبین قیمت آنها می باشد. برای مثال: (در تاریخ 25/3/1387)

فروش (ريال) خرید (ريال) نوع ارز

12660 12600 EUR

ب ـ روش غیر مستقیم Indirect Quotation

در این روش که در کشورهای انگلستان، هندوستان و نیوزلند از آن استفاده می شود قیمت یا نرخ واحد پول این کشورها بر حسب پول سایر کشورها (ارز) اعلام می شود . بدین ترتیب پوند پول پایه و سایر ارزها، پول یا ارز غیر پایه یا متغیر خواهند بود.

GBP = EUR 1.4776 1.4780

GBP = JPY 248.54 248.60

GBP = USD 2.0313 2.0315

GBP = CHF 2.4331 2.4336

ج ـ روش دلار پایه ( USD Base Quotation )

در این روش اعلام نرخ ارز، نرخ تبدیل یا برابری یک واحد ارز برحسب ارز دیگر اعلام می شود. در واقع این روش را می توان تصور نمود که روش غیرمستقیم است با این تفاوت که ارز پایه دلار آمریکا می باشد این روش حاکی از اهمیت و وزن دلار آمریکا در بازار جهانی ارز می باشد.

USD = GBP 0.4922 0.4925

USD = JPY 122.51 122.55

USD = EUR 0.7246 0.7251

USD = CHF 1.2025 1.2030

دـ روش (نرخ ) متقابل یا متقاطع ( Cross Quotation )

در این روش اعلام نرخ ارز، نرخ تبدیل یا برابری یک واحد ارز بر حسب ارز دیگر اعلام می شود . در واقع ارز پایه ثابت نمی باشد.این روش اعلام نرخ ارز بیشتر توسط دلال ها و سوداگرهای ارز کاربرد دارد.

در واقع (Cross Rate) نرخ برابری 2 ارز غیر دلاری است که از برابری هر یک از آنها نسبت به دلار حاصل می شود. مثال: USD/CHF 1.4850 1.4858