آپشن یا اختیار معامله

قرارداد آپشن یا اختیار معامله

اختیار معامله یا آپشن (Option) قراردادی دوطرفه بین خریدار و فروشنده است که براساس آن خریدار قرارداد، حق(نه الزام و تعهد) دارد که مقدار معینی از دارایی مندرج در قرارداد را با قیمت معین و در زمانی مشخص بخرد یا بفروشد.

براساس این قرارداد، دو طرف توافق می‌کنند که در آینده معامله‌ای انجام دهند. در این معامله خریدار “اختیار معامله”، در ازای پرداخت مبلغ معینی، حق خرید یا فروش دارایی مندرج در قرارداد را در زمانی مشخص با قیمتی که هنگام بستن قرارداد تعیین شده است، به دست می‌آورد.

از اختیار معامله به‌عنوان سپر دفاعی در برابر بازار بورسِ در حال سقوط استفاده کنیم

از طرف دیگر، فروشنده قرارداد اختیار معامله، در مقابل اعطای این حق به خریدار با دریافت مبلغ معینی هنگام عقد قرارداد، براساس مفاد قرارداد، آماده فروش دارایی مذکور است. چنان‌که از تعریف قرارداد اختیار معامله پیداست، دارنده قرارداد(خریدار) در اعمال حق خود مختار است و به عبارت دیگر هیچ تعهد و الزامی ندارد و در صورت صرف‌نظر وی از اجرای قرارداد، مبلغی را که در ازای این حق، پرداخته است از دست می‌دهد. از طرف دیگر فروشنده در صورت تمایل خریدار، مجبور به اجرای قرارداد است.

فواید اختیار معامله

یکی از فواید مهم اختیار معامله، تطبیق‌پذیری و توانایی آن برای ارتباط برقرار کردن با دارایی‌های سنتی‌ مانند سهام شخصی است. این ویژگی به شما امکان می‌دهد که موقعیت خود را طبق شرایطی که ممکن است در بازار اتفاق بیفتد، تطبیق دهید یا تنظیم کنید. برای مثال می‌توانیم از اختیار معامله به‌عنوان سپر دفاعی در برابر بازار بورسِ در حال سقوط استفاده کنیم تا ضرر سقوط سهام را کاهش بدهیم یا می‌توانیم از آن برای آپشن یا اختیار معامله پیش‌بینی استفاده کنیم یا اگر بخواهیم می‌توانیم با استفاده از آن‌ها خیلی محافظه‌کار باشیم؛ بنابراین استفاده از اختیار معامله را می‌توان به‌عنوان بخشی از استراتژی وسیع‌تر سرمایه‌گذاری توصیف کرد؛ اما این تطبیق‌پذیری عملی هم مشکلات خود را دارد.

اختیار معامله، اوراق بهادار خیلی پیچیده‌ای هستند و اگر درست از آن‌ها استفاده نکنیم ممکن است ریسک بالایی داشته باشند. به همین دلیل است که وقتی اختیار معامله را خرید و آپشن یا اختیار معامله فروش می‌کنیم، معمولا با جمله‌ای مثل این مواجه می‌شویم: «اختیارات شامل ریسک‌ها هم می‌شوند و برای هرکسی مناسب نیستند. اگر توان ریسک بالا دارید، سرمایه‌گذاری کنید». اختیار معامله به گروه بزرگتری از اوراق بهادار به‌نام اوراق بهادار مشتقه تعلق دارد.

همان‌طور که گفتیم این نوع از اوراق بهادار معمولا ریسک بالایی دارند و همچنین این توانایی را دارند که اقتصاد را به‌هم بریزند، اما این تفکر کمی اغراق‌‌ شده‌ آپشن یا اختیار معامله است. معنای «مشتقه» بودن این است که قیمت آن به قیمت چیز دیگری وابسته یا از آن مشتق شده است. مثل آبمیوه که از میوه مشتق است و سس کچاپ که مشتق از گوجه فرنگی است. اختیار معامله از اوراق بهادار مالی مشتق است، یعنی ارزش آن‌ها به ارزش دارایی‌های دیگر بستگی دارد. مشتق بودن به این معنی است و انواع مختلفی از اوراق بهادار وجود دارند که تحت عنوان مشتق قرار می‌گیرند، مثلا پیمان‌های آتی، قرارداد سلف و قراردادهای معاوضه که خود انواع زیادی دارد.

داشتن آگاهی کافی درباره عملکرد اختیار معامله و اینکه چطور از آن‌ها استفاده‌ مناسب داشته باشیم، به شما کمک می‌کند سود زیادی در بازار به‌دست بیاورید. اگر پایه و اساس قضاوتیِ اختیار معامله برای شما مناسب نیست، اشکالی ندارد. می‌توانید بدون قضاوت کردن از این سهام استفاده کنید. حتی اگر تصمیم بگیرید هرگز از اختیار معامله استفاده نکنید، باید بدانید شرکت‌هایی که در آن‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنید، چگونه از آن استفاده می‌کنند. حالا چه این استفاده محافظت در برابر ریسک معاملات ارزی باشد، چه مالکیت را به‌صورت اختیار معامله به کارکنان بدهند، خیلی از شرکت‌های چند ملیتی امروزی به نوعی از اختیار معامله استفاده می‌کنند.

قرارداد حق خرید

قرارداد حق خرید ممکن است به‌عنوان ودیعه برای هدفی در آینده در نظر گرفته شود. برای مثال توسعه‌دهنده‌ زمین ممکن است حق خرید یک پارکینگ عمومی خالی را در آینده داشته باشد، ولی فقط می‌خواهد در صورتی از این حق استفاده کند که قوانین منطقه‌بندی خاصی تصویب شوند. توسعه‌دهنده می‌تواند حق خرید پارکینگ را به قیمت 250 میلیون تومان از زمین‌دار در هر مقطعی در سه سال آینده خریداری کند. البته زمین‌دار چنین اختیاری را به رایگان نمی‌دهد و توسعه‌دهنده باید مبلغی بپردازد تا آن حق را به‌دست بیاورد. در مورد اختیار معامله این هزینه اجرت نام دارد و مقدار آن قرارداد اختیار معامله است. در این مثال، اجرت ممکن است ۶ میلیون تومان باشد که توسعه‌دهنده به زمین‌دار می‌پردازد. بعد از دو سال قوانین منطقه‌بندی تصویب شده‌اند.

توسعه‌دهنده از اختیار خود استفاده می‌کند و زمین را به قیمت 250 میلیون تومان می‌خرد، حتی اگر ارزش آن در بازار دو برابر شده باشد. در شرایطی دیگر قانون منطقه‌بندی تا چهار سال بعد تصویب نشده است، یک سال بعد از انقضای قرارداد اختیار معامله؛ حالا توسعه‌دهنده باید قیمت بازار را بپردازد. در هر صورت زمین‌دار 6 میلیون تومان را نگه می‌دارد.

قرارداد حق فروش

اما قراردادهای حق فروش را می‌توان به‌عنوان بیمه در نظر گرفت. توسعه‌دهنده‌ی زمین مقدار زیادی سهام مرغوب دارد و نگران است که در دو سال آینده رکود اقتصادی اتفاق بیفتد. او می‌خواهد اطمینان داشته باشد که اگر سهام بازار سقوط کند، سهام او بیشتر از ۱۰ درصد ارزش خود را از دست نمی‌دهد. اگر سهام S&P 500 در حال حاضر با ارزش ۲۵۰۰ دلار خرید و فروش می‌شود، او می‌تواند قرارداد حق فروش را خریداری کند که به او این حق را می‌دهد که شاخص را در هر زمانی در دو سال آینده به قیمت ۲۲۵۰ دلار بفروشد. اگر ظرف ۶ ماه بازار ۲۰ درصد سقوط کند، این فرد با ۵۰۰ سهم توانسته است ۲۵۰ امتیاز به‌دست بیاورد؛ چون شاخصی که دو هزار دلار قیمت داشته را با قیمت دو هزار و 250 دلار فروخته است.

ضرر کلی آن با توجه به قرارداد حق خرید ۱۰ درصد بوده است. در واقع حتی اگر بازار به صفر برسد، او فقط همان ۱۰ درصد را ضرر می‌کند. خلاصه اینکه خریدن اختیار معامله هزینه‌هایی را در بر دارد(اجرت آن) و اگر بازار در طول این دوره سقوط نکند، اجرت آن از بین می‌رود. این مثال‌ها چندین نکته‌ی مهم را نشان می‌دهند. اول اینکه وقتی اختیار معامله را خریداری می‌کنید، این حق را دارید که با آن کاری انجام دهید، ولی اجباری در کار نیست. همیشه این امکان را دارید که اجازه بدهید تاریخ انقضا رد شود، در این‌صورت اختیار معامله بی‌ارزش می‌شود، اما اگر این اتفاق بیفتد شما ۱۰۰ درصد سرمایه‌گذاری را از دست می‌دهید؛ این در واقع همان مبلغی است که برای اجرت اختیار معامله پرداخت کرده‌اید. دوم اینکه اختیار معامله فقط یک قرارداد است که به دارایی مربوطه مربوط می‌شود. به همین دلیل این اختیار از نوع مشتقات است. در این آموزش، دارایی‌های مربوطه معمولا سهام یا شاخص سهام هستند، ولی اختیار معامله همیشه در مورد همه‌ی انواع اوراق بهادار مالی مانند اوراق بهادار، ارز، کالاهای مصرفی یا حتی مشتقات دیگر معامله می‌شوند.

معامله‌ قرارداد حق خرید و قرارداد حق فروش

داشتن قرارداد حق خرید به شما موضع معاملاتی خرید در بازار می‌دهد؛ بنابراین فروشنده‌ قرارداد حق خرید، موضع معاملاتی فروش را دارد. قرارداد حق فروش به شما موضع معاملاتی فروش را در بازار می‌دهد و فروش قرارداد حق فروش، شما را در موضع معاملاتی خرید قرار می‌دهد. فهمیدن این چهار نکته خیلی اهمیت دارد، چون به چهار چیزی مربوط می‌شود که می‌توانید با اختیار معامله انجام بدهید؛ خریدن حق خرید، فروختن حق خرید، خریدن حق فروش، فروختن حق فروش.

افرادی که اختیار معامله را می‌خرند خریدار( (Holder) و کسانی که آن را می‌فروشند فروشنده( (Writer) نام دارند. تفاوت اصلی بین خریداران و فروشندگان این است؛ خریداران حق خرید و خریداران حق فروش(خریداران) اجباری ندارند که خرید یا فروش انجام بدهند. آن‌ها می‌توانند اگر بخواهند از حقوق خود استفاده کنند. این ریسکِ خریداران اختیار معامله را محدود می‌کند، به این‌صورت که بیشترین ضرری که ممکن است متوجه‌ آن‌ها باشد، از دست دادن حق اجرت اختیار معامله است؛ اما فروشندگان حق خرید و فروشندگان حق فروش(فروشندگان) مجبور هستند بخرند یا بفروشند. به این معنا که فروشنده ممکن است به قول خود برای خرید یا فروش عمل کند. این یعنی فروشنده‌ اختیار معامله ریسک نامحدود دارد، یعنی ممکن است خیلی بیشتر از قیمت اجرتِ اختیار معامله را از دست بدهد.

ریسک آپشن در بازار سهام ایران

قرارداد آپشن یا اختیار معامله که چندی پیش به دست مسوولان سازمان بورس و اوراق بهادر راه‌اندازی شد، شروعی بر استانداردسازی ابزارهای مالی در ایران است. هرچند این ابزار در سال‌های پیشین، امتحان خود را آپشن یا اختیار معامله در بازارهای سهام کشورهای توسعه یافته پس داده اما پیاده‌سازی آن در بازار سرمایه ایران، به دلیل برخی نارسایی‌های زیرساختی به تعویق افتاده بود و هم‌اینک که این ابزار مالی در اختیار معامله‌گران بازار سهام قرار گرفته است، نشان از بهبود زیرساخت‌های بازارهای مالی ایران است. با این حال با وجود نهادینه شدن ابزار آپشن در بازارهای سرمایه بسیاری از کشورها، به نظر می‌رسد اجرای قراردادهای اختیار معامله در آپشن یا اختیار معامله بازار سرمایه ایران، حامل ریسک‌ها و نقاط ضعف مشخصی باشد که در آینده و در معرض استفاده بیشتر از این ابزار، به تدریج نواقص خود را اصلاح کند.

بازارها در دنیا، انواع مختلف و کارآیی متفاوتی دارند و از این رو برای بهبود عملکرد بازارها و در راستای کارآیی و پویایی بیشتر، ابزارهای تخصصی کارآمد و مرتبط با بازار، همسو با نیازها موجود، ایجاد شده و در اختیار متولیان و فعالان بازار قرار می‌گیرد. استفاده از ابزار موجود، مزایای متنوعی دارد که در نهایت منجر به تسهیل داد و ستد، افزایش حق انتخاب فعالان در شرایط مختلف بازار و پویایی بیش از پیش بازار خواهد شد.

بازار سرمایه نیز از این قانون مستثنی نیست و برای تکامل هرچه بیشتر خود، در هر سطحی، نیازمند ایجاد ابزار مالی مناسب بوده تا این ابزار برای تسهیل امور، در اختیار فعالان آپشن یا اختیار معامله این حوزه قرار بگیرد. در کشورهای پیشرفته و حتی برخی کشورهای در حال توسعه، شاهد استفاده از ابزارهای مالی بسیار متنوع در بازار سرمایه هستیم که این ابزار به شکلی کاملا حرفه‌یی، سبدی متنوع از روش‌های مختلف خرید و فروش فراهم می‌کند که درنهایت حق انتخابی بسیار مناسب در اختیار خریدار و فروشنده قرار می‌دهد. ایجاد این بستر، قطعا در بلندمدت، سبب رشد و شکوفایی بیشتر بازار و درنهایت منجر به رشد اقتصاد کشور خواهد شد. چراکه تابلو بورس در کشورها، آینه وضعیت اقتصادی آنهاست و رشد و سودآوری شرکت‌ها، طبیعتا منجر به رشد شاخص بورس آن کشور خواهد کرد که درنهایت اثرات مثبت خود را در رشد تولید ناخالص داخلی نشان خواهد داد. حال هرچه ابزار موجود در این بازار به روزتر، متنوع‌تر و کاراتر باشد، قطعا مسیر سودآوری و پیشرفت شرکت‌ها هموارتر خواهد بود. با این توضیحات متوجه می‌شویم که توسعه بازار سرمایه به‌وسیله ایجاد ابزار مالی مناسب، در اقتصاد کشورها، از اهمیت ویژه‌یی برخوردار است.

نیاز بازار به ابزاری‌های جدید مالی

با توجه به این موضوع که قدمت بورس اوراق بهادار تهران، به حدود 50 سال می‌رسد و این بازار نخستین معامله خود را در سال 1346 انجام داده است و با علم به این موضوع که 50 سال، برای تکامل یک بازار، زمان بسیار مناسبی است، اما در زمینه گسترش ابزارهای مورد نیاز این بازار، آنطور که باید، عمل نشده و فقدان ابزارهای روز دنیا در بازار سرمایه کشور، به وضوح قابل رویت است.

ابزار قرارداد اختیار معامله ازجمله ابزاری است که در بازار سرمایه کشورهای دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرد و طرفداران بسیار نیز دارد. فقدان این ابزار در بازار سرمایه کشور، مسوولان سازمان بورس اوراق بهادار را بر آن داشت تا در راستای بهبود فضای معاملاتی بازار و پوشش نقص‌هایی که در زمینه قوانین و ابزارهای مورد نیاز وجود دارد، اقدامی عاجل انجام دهند تا برای توسعه بازار سرمایه، بیش از پیش زمان را از دست ندهند. سرانجام هیات‌مدیره سازمان بورس اوراق بهادار، در تاریخ 17/9/95، دستورالعمل معاملات قرارداد اختیار معامله سهام در بورس، فرابورس و بورس کالا که مشتمل بر 50 ماده و 17 تبصره است را به تصویب رساند.

تعریف ابزار اختیار معامله در بورس

حال سوالی که ممکن است در اذهان عمومی پیش می‌آید، این است که قرارداد اختیار معامله چیست؟ اختیار معامله قراردادی است که در آن، خریدار قرارداد، اختیار دارد که در آینده با پرداخت معینی، مقدار مشخصی از کالای نام برده شده در قرارداد بخرد. به عبارتی در این قرارداد، خریدار اختیار معامله، در ازای پرداخت مبلغی معین، حق خرید یا فروش دارایی مندرج در قرارداد را در زمان مشخص، با قیمتی که هنگام بستن قرارداد تعیین شده است را به دست می‌آورد. از طرف دیگر فروشنده قرارداد اختیار معامله در مقابل اعطای این حق به خریدار با دریافت مبلغ معین هنگام عقد قرارداد، آماده فروش دارایی مذکور است.

همانطور که از نام قرارداد مشخص است، خریدار قرارداد اختیار خرید، اختیار دارد تا در صورت تمایل و در زمان اعمال قرارداد، قرارداد را اجرا کند اما فروشنده اختیار خرید، باید در صورت درخواست خریدار برای اعمال قرارداد، قرارداد را اجرا کند. به‌طوری‌که تصمیم فروشنده برای اعمال یا عدم اعمال، منوط به تصمیم خریدار است. حال اگر قیمت دارایی در زمان اعمال بیشتر از قیمت توافق شده در قرارداد باشد، طبیعتا خریدار تمایل دارد تا قرارداد اجرا شود، زیرا منجر به زیان کمتر (اگر قیمت واقعی دارایی در روز اعمال، بیش از قیمت تمام شده برای خریدار باشد) خواهد شد و اگر قیمت دارایی کمتر از قیمت توافق شده در قرارداد باشد، خریدار انگیزه‌یی برای اجرای قرارداد نخواهد داشت؛ زیرا در نهایت موجب ضرر دارنده اختیار خرید خواهد بود.

انواع قرارداد اختیار معامله

در دنیا 2 نوع قرارداد اختیار معامله (آپشن) وجود دارد که عبارتند از قرارداد اختیار معامله امریکایی و قرارداد اختیار معامله اروپایی. تفاوت این دو قرارداد در زمان اعمال آنهاست، به‌طوری‌که در قرارداد اختیار خرید اروپایی زمان اعمال، فقط زمانی است که در قرارداد مشخص شده است. اما در قرارداد اختیار معامله امریکایی، در طول زمانی که قرارداد در جریان است، امکان اعمال وجود دارد. آنچه در حال حاضر در بازار سرمایه کشور اجرا خواهد شد، قرارداد اختیار خرید اروپایی است.

پس از تصویب دستورالعمل معاملات قرارداد اختیار معامله، بورس اوراق بهادار، نام سه شرکت که سهام آنها در بازار بورس منتشر شده است (شرکت ایران خودرو، شرکت ملی صنایع مس ایران و شرکت فولاد مبارکه اصفهان) را به عنوان 3 شرکتی که مجوز فروش قرارداد اختیار خرید سهام را دریافت کرده‌اند، معرفی کرد. در نتیجه فعالان بازار می‌توانند در صورت تمایل، با مطالعه بیانیه ریسک که توسط سازمان بورس منتشر شده است، همچنین امضای قرارداد با کارگزار منتخب، اقدام به خرید قرارداد اختیار خرید سهام سه شرکت مذکور کنند. با توجه به اینکه مدل ارائه شده توسط شرکت بورس اوراق بهادار، تا حدودی محدود بوده و در حجم کم به اجرا درآمده است، اما می‌توان این آغاز را به فال‌نیک گرفت و امیدوار بود تا رفته‌رفته این اقدام شکل کامل‌تری به خود بگیرد.

همانطور که در بالا اشاره شد، در روزهای گذشته، اجازه داده شد تا نماد قرارداد اختیار خرید شرکت ایران خودرو، با عنوان ضخود در بازار بورس مورد داد و ستد قرار بگیرد. نمادهای تعریف شده روی اختیار خرید سهام شرکت ایران خودرو در جدول شماره 1 آورده شده است.

علت تعریف 5 نماد در قیمت‌ها مختلف و سررسیدهای یکسان، این است که هنگام معامله قراردادهای مذکور، باید یک قرارداد در حالت سود، یک قرارداد در حالت ضرر و یک قرارداد نیز در حالت بی‌تفاوتی برای انجام معامله در بازار موجود باشد. لذا در صورت نوسان قیمت دارایی اصلی، نمادهایی که ممنوع-متوقف هستند، مجاز به انجام معامله خواهند شد تا شرط مذکور همیشه صادق باشد. پس از ایجاد نمادهای مذکور، نماد ضخود005 با قیمت اعمال 3000ریال با سررسید 27/11/95، در تاریخ 30/9/95 به قیمت 250 ریال مورد معامله قرار گرفت. به عبارتی خریدار ضخود005 با پرداخت 250 ریال این اختیار را دارد تا در تاریخ 27/11/95 سهام شرکت ایران خودرو را با قیمت 3000 ریال خریداری کند. اگر قیمت نماد خودرو در تاریخ اعمال، بیش از 3250 ریال (قیمت تمام شده سهام خودرو برای خریدار) باشد، خریدار قطعا تمایل خواهد داشت تا قرارداد اجرا شود. اگر قیمت نماد خودرو بین 3000 ریال تا 3250 ریال باشد، خریدار اختیار خرید در صورت اعمال قرارداد، ضرر خواهد کرد، اما این ضرر کمتر از ضرری خواهد بود که در صورت عدم اعمال قرارداد متوجه خریدار خواهد شد، زیرا در صورت عدم اعمال قرارداد، خریدار اختیار خرید به صورت ثابت 250 ریال متضرر خواهد شد. اگر قیمت سهام خودرو کمتر از 3000 ریال باشد، خریدار تمایلی به اعمال قرارداد نخواهد داشت، زیرا در صورت اعمال و اجرای قرارداد، بیش از 250 ریال ضرر خواهد کرد.

پارامترهای تعیین‌کننده قیمت قرارداد اختیار معامله

قیمت قرارداد اختیار خرید، تحت تاثیر عوامل مختلفی است که از آن جمله می‌توان به وضعیت و قیمت کنونی دارایی تعیین شده در قرارداد، چشم‌اندازی که از قیمت آتی دارایی مورد نظر وجود دارد و شرایط اقتصادی و سیاسی حاکم بر جامعه اشاره کرد. این شرایط برای نماد ضخود نیز صدق می‌کند. بطوری‌که قیمت ضخود بر اساس شرایط کنونی شرکت ایران خودرو، پیش‌بینی سود شرکت برای سال جاری، اتفاقاتی که در آینده برای این شرکت خواهد افتاد و با در نظر گرفتن قیمت اعمال، تعیین می‌شود. در حال حاضر، قیمت سهام شرکت ایران خودرو در بازار حدود 2800 ریال است که با توجه به قیمت‌گذاری 250 ریالی برای ضخود005 با قیمت اعمال 3000ریال، این معنی را می‌دهد که خریداران اختیار خرید نماد خودرو معتقدند در کوتاه‌مدت سهام شرکت ایران خودرو پتانسیل رشد داشته و می‌تواند به قیمت‌هایی بالاتر از 3250 ریال دست یابد. البته ناگفته نماند این اعتقاد یک نوع تحلیل است که حجمی از ریسک را همراه خود خواهد داشت. حجم معاملات پایین نماد ضخود005 نشان‌دهنده اقبال پایین فعالان بازار سرمایه به این تحلیل است؛ چراکه اگر این تحلیل در بین فعالان بازار همه‌گیرتر بود، شاهد حجم معاملات بالاتری در نماد ضخود005 بودیم. شایان ذکر است که بخشی از دلایل عدم استقبال فعالان بازار از نمادهای اختیار معامله را می‌توان جدید بودن این ابزار در بازار سرمایه و ناآشنا بودن فعالان بازار با سازوکار این ابزار جدید، دانست.

نماد قرارداد اختیار معامله شرکت ملی صنایع مس ایران نیز با عنوان ضفملی در تابلو تعریف شد و اجازه داده شد تا در بازار بورس مورد داد و ستد قرار بگیرد که اطلاعات آن در جدول شماره 2 آورده شده است.

با وجود اینکه شرکت ملی صنایع مس ایران از شرایط بنیادی مساعدی برخوردار است، به‌طوری‌که قیمت سهام آن در بازار حدود 2000 ریال است و همچنین در هفته‌های گذشته شاهد رشد قابل توجه قیمت جهانی مس بودیم به‌طوری‌که این شرکت امکان تعدیل مثبت به دلیل افزایش قیمت جهانی مس را در صورت‌های مالی میان دوره‌یی خود خواهد داشت، اما بازار تمایلی به خرید قرارداد اختیار خرید این شرکت از خود نشان نداد و نمادهای ضفملی کم فروغ ظاهر شدند.

اما نماد سوم که اجازه انجام معاملات اختیار خرید در بازار سرمایه به آن داده شد و مورد اقبال بیشتری نسبت به دو نماد قبلی قرار گرفت، قرارداد اختیار خرید شرکت فولاد مبارکه اصفهان بود که با نماد ضفولا وارد بازار سرمایه شد که اطلاعات این نماد نیز در جدول شماره 3 آورده شده است.

این نمادها در حالی آماده معامله شدند که قیمت سهام شرکت فولاد مبارکه اصفهان در بازار سرمایه حدود 1400 ریال بود و نمادی که مورد معامله قرار گرفت، ضفولا003 بود که با قیمت 170 ریال وارد بازار شد و در روزهای بعد نیز با وجود افت قیمت سهام شرکت فولاد مبارکه اصفهان به زیر 1400 ریال، قیمت نماد ضفولاد003 روند صعودی طی کرد و به قیمت 200 ریال نیز رسید. این اتفاق بدین معنی است که خریداران نماد ضفولا003 معتقدند که قیمت سهام فولاد در کوتاه‌مدت پتانسیل رشد تا قیمت‌های بالای 1500 ریال را دارد، چراکه قیمت تمام شده برای آنها 1500 ریال است.

در بورس کالا نیز قرارداد اختیار معامله برای سکه راه‌اندازی شد که در جدول شماره 4 مشخصات این قراردادها آورده شده است.

نقص‌های قانون اختیار معامله

ازجمله مهم‌ترین انتقادات وارده به این نوع از قراردادهای اختیار معامله که در بازار بورس مجاز شده‌اند، نبود قرارداد اختیار فروش است. همچنین در بورس و فرابورس در سمت فروش فقط سهامدار عمده و صندوق‌های سرمایه‌گذاری با وثیقه کردن سهام‌شان قرار می‌گیرند، که این نقص، شائبه امکان دستکاری قیمت توسط سهامدار عمده در تاریخ اعمال را پررنگ‌تر می‌کند و چه بسا یکی از دلایل عدم استقبال فعالان بازار از این نوع قرارداد در روزهای گذشته، همین موضوع است. اما در قرارداد اختیار معامله سکه اینگونه نیست و فعالان بازار می‌توانند در هر دو طرف معامله قرار بگیرند.

از نکات قابل توجه در ایجاد ابزار جدید اختیار معامله در بورس تهران، این موضوع است که کارمزد بورس و فرابورس، کارمزد سپرده‌گذاری، کارمزد مدیریت فناوری و حق نظارت سازمان صفر در نظر گرفته شده است و تنها 0008/0 درصد از خرید و 0008/0 درصد از فروش، کارمزدی است که کارگزاران دریافت می‌کنند. سقف کارمزد شرکت سپرده‌گذاری مرکزی نیز از محل تسویه نقدی یا فیزیکی در پایان دوره قرارداد، 005/0 ارزش قرارداد، بر حسب قیمت تسویه آخرین روز معاملاتی خواهد بود. علت این امر، کمک به شکل‌گیری قراردادهای اختیار معامله در بازار سرمایه و آشنایی بیشتر فعالان این بازار با سازوکار این ابزار جدید است.

امید است با تکامل مرحله به مرحله این طفل نوپای بازار سرمایه، به نام ابزار قرارداد اختیار معامله، کم و کاستی‌های آن رفع شده و در آینده‌یی نزدیک شاهد عمیق‌تر شدن بازار سرمایه و استفاده از ابزارهای مالی نوین روز دنیا در بازار سرمایه کشور باشیم.

آغاز معاملات آپشن اختیار معامله

رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار با اشاره به آغاز معاملات آپشن(اختیار معامله) از امروز گفت: این معاملات روی سامانه خاصی در حال انجام است.

خبراقتصادي - شاپور محمدی در مراسم رونمایی از معاملات اختیار معامله یا آپشن گفت: قرارداد اختیار تبعی در گذشته وجود داشته و بازار سرمایه یک بازار پویا و به روز است.

رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار افزود:اختیار خرید سکه هم اکنون در حال انجام است این در حالی است اختیار خرید سهام یک فرصت سرمایه گذاری است و البته یک فرصت برای هجینگ نیز به شمار می رود.

وی تصریح کرد: برای سرمایه گذار مزایای دیگری دارد که از جمله این اختیار خرید به میزان بیشتری می توان اهرم کرد.

به گفته محمدی آپشن ها فرصت مهمی برای ثبات بازار سرمایه به شمار می رود و بنابراین با اختیار خرید و فروش هر دو سمت معامله منتفع خواهند شد ضمن اینکه پوشش خرید و فروش رخ می دهد و خود یک پوشش بیمه است.

وی اظهار داشت: اختیار خرید و فروش به حاکم شدن تحلیل در بازار کمک می کند؛ ضمن اینکه به حوزه بزرگترشدن بازار نیز کمک خوبی خواهد رساند. پس مهم است که قراردادهای اختیار را به عنوان قرردادهایی که به توسعه بازار کمک می کند، تلقی کنیم.

وی افزود: هماهنگی رخ داده در بازار سرمایه ارزش کمتری از ابزار اختیار معامله نیست و اگر بازار سرمایه اراده کند خواهد توانست ابزارهای جدید را به کار گیرد. این در حالی است که این ابزار با امکانات و در مدت زمان اندک راه اندازی شد.

به گفته رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار؛ روزی که معاملات آتی سکه آغاز شد، برخی بر این باور بودند که این ابزار رونق نمی گیرد، ولی اکنون حجم معاملات آتی سکه به اندازه ای رسیده که با سایر معاملات بورس کالا برابری می کند این در حالی است که هر طراحی باید سودآور باشد.

وی خاطرنشان کرد: اختیار خرید و فروش متنوع بوده ولی معروف‌ترین آن، الگوی اروپایی و امریکایی است که اکنون اختیار اروپایی در ایران مبنا قرار گرفته است و بر این اساس، اختیار فروش نیز در ماههای اینده شکل خواهد گرفت. این در حالی است که شفافیت و کارایی برای بازار سرمایه و اهرم کردن و سوداوری هم برای سرمایه گذار مهم است؛ بنابراین این ابزار فرصت مهمی برای صندوق های سرمایه گذاری است.

وی افزود: اکنون نسبتی که طراحی شده یک به یک است در حالیکه در آینده این نسبت اهرمی خواهد شد که این فرصت خوبی برای صندوق های سرمایه گذاری است. در ایران البته به خاطر رعایت اصول و ضوابط فقهی ما حاضر به خرید هم هستیم تا جنبه فقهی و شرعی بسیار دقیق رعایت شود. برای ما سود زمانی ارزشمند است که شرعی باشد؛ پس کمیته فقهی سازمان بورس به دقت وارد عمل شد.

معاون وزیر امور اقتصادی و دارایی خاطرنشان کرد: اختیار خرید و فروش تنها ابزار نیست و در جلساتی که با فعالان بورس برگزار شده، به این جمع بندی رسیدیم که به سرعت ابزارهای بازار سرمایه و نهادهای آنها رونمایی شود.

مالیات نیم درصد بازار مقطوع برای بازارگردانان معاف است و باید از این ابزار بهره گیریم چراکه به کارگیری بازارگردانان و تقویت آنها برای ما بسیار مهم است و به زودی شاهد قراردادهای آتی در سبد سهام خواهیم بود و البته بر روی سبد کالایی نیز این ابزارها به مرور مورد استفاده قرار خواهد گرفت

اوراق اختیار فروش تبعی و اوراق اختیار معامله چیست؟

آپشن‌ها (اوراق اختیار معامله) نوعی از اوراق مشتقه هستند که، در بازارهای مالی مورد داد و ستد قرار می‌گیرند. هدف از انتشار و معامله این اوراق، کنترل و کاهش ریسک سرمایه گذاری است. آپشن‌ها این حق را به دارنده آن می‌دهند که خرید و فروش یک دارایی را در یک تاریخ مشخص و با قیمت مشخص انجام شود. همانطور که ذکر شد دارنده آپشن مختار است که در سررسید ( یا تا سررسید) یک دارایی را بخرد یا بفروشد و اجبار و تعهدی در این زمینه ندارد ولی در صورت درخواست دارنده اختیار معامله، ناشر موظف و متعهد به خرید یا فروش به نرخ اعمال می‌باشد.

انواع اوراق اختیار معامله

اوراق اختیار معامله، به اوراق اختیار خرید (call option) و اوراق اختیار فروش (put option) تقسیم می‌شوند. اوراق اختیار خرید، به دارنده آن این اختیار و اجازه را می‌دهد تا در یک تاریخ معین (یا تا تاریخ معین) یک دارایی را به قیمت مشخص از ناشر اختیار خرید، خریداری کند. اوراق اختیار فروش به دارنده آن این اجازه و اختیار را می‌دهد تا در یک تاریخ معین (یا تا تاریخ معین) یک دارایی را به قیمت مشخص به ناشر اختیار فروش، بفروشد.

تاریخ اعمال (expiration date) اوراق اختیار معامله

تاریخ سررسید اوراق اختیار معامله را تاریخ اعمال می‌گویند.

قیمت اعمال (exercise price) اوراق اختیار معامله

قیمتی که برای خرید یا فروش دارایی پایه اوراق اختیار معامله در تاریخ سررسید مشخص می‌شود، قیمت اعمال می‌گویند.

دارایی پایه(Underlying Asset)

اوراق اختیار معامله می‌تواند بر روی دارایی‌های مختلف تعریف و منتشر گردد. همانطور که گفته شد اوراق اختیار معامله نوعی اوراق مشتقه می‌باشد. به این دلیل به این اوراق مشتقه می گویند که هویت خود را از یک دارایی دیگر می‌گیرند. به دارایی اصلی که اختیار معامله بر روی آن تعریف می‌شود دارایی پایه می‌گویند. دارایی پایه می‌تواند یک کالا مانند شمش فولاد، یک محصول کشاورزی مانند گندم یا یک دارایی مالی مانند سهام یک شرکت یا حتی یک شاخص خاص باشد.

اعمال اوراق اختیار معامله (exercise)

چنانچه دارنده اوراق اختیار معامله تصمیم بگیرد از اختیار خود استفاده کند و دارایی پایه را به قیمت اعمال بخرد یا بفروشد اصطلاحا گفته می‌شود اوراق اختیار اعمال شده است.

اوراق اختیار معامله آمریکایی و اروپایی چیست؟

جهت اعمال اوراق اختیار معامله دو روش متفاوت وجود دارد . چنانچه دارنده اوراق فقط در تاریخ سررسید اجازه اعمال داشته باشد اصطلاحا به این مدل ، اوراق اختیار معامله اروپایی گفته می شود. در روش دیگه دارنده اوراق اجازه و اختیار دارد تا تاریخ سررسید ( در یک بازه نه صرفا در یک روز مشخص) هر زمان اراده کند اوراق را اعمال کند به این نوع اصطلاحا اوراق اختیار معامله آمریکایی گفته می شود.

هدف از انتشار و معامله اوراق اختیار معامله

فلسفه وجودی آپشن‌ها، کنترل ریسک تولیدکنندگان و فروشندگان کالا است ولی این اوراق صرفا بر روی دارایی‌های فیزیکی و صرفا توسط تولیدکنندگان و فروشندگان کالا مورد داد و ستد قرار نمی‌گیرد، بلکه طیف وسیعی از سرمایه گذاران و معامله گران این اوراق را با هدف کنترل ریسک یا کسب سود از طریق نوسان قیمت‌ها مورد معامله قرار میدهند. بعلاوه این اوراق هم بر روی کالاهای فیزیکی هم روی دارایی های مالی مانند سهام و شاخص‌های بورس منتشر می‌گردد.

اوراق اختیار فروش تبعی

بر اساس تعاریفی که ارائه شد؛ اوراق اختیار فروش تبعی که در بازار بورس ایران منتشر آپشن یا اختیار معامله می‌گردد نوعی از اختیار فروش اروپایی است. برخی از ویژگی‌های این اوراق عبارتند از:

• تنها کسانی می توانند این اوراق را بخرند که سهامدار شرکت باشند.
• امکان فروش اوراق تبعی تا سررسید وجود ندارد.
• سقف خرید این اوراق توسط هر شخص در اطلاعیه عرضه این اوراق مشخص می گردد.
• هر شخص به میزانی که این اوراق را می خرد باید سهام شرکت را داشته باشد.
• چنانچه تا قبل از سررسید اوراق اختیار فروش تبعی، شخصی سهام خود را بفروشد و مجددا بخرد امکان استفاده از اوراق تبعی را نخواهد داشت.

با توجه به شرایط بالا، مشخصا انتشار این اوراق با هدف اطمینان دهی به سهامداران خرد، در جهت حداقل سودآوری، همچنین تشویق فرهنگ سهامداری می‌باشد.

نحوه اعمال و تسویه اوراق اختیار فروش تبعی

قبل از انتشار این اوراق، در اطلاعیه ای بنام اطلاعیه عرضه اوراق اختیار فروش تبعی اطلاعات لازم در مورد این اوراق شامل نماد معاملاتی، دارایی پایه، تاریخ سررسید، قیمت اعمال، سقف خرید هر شخص حقیقی و حقوقی، تاریخ سررسید، حجم کل عرضه اوراق، ناشر، دوره معاملاتی، دامنه نوسان، حداقل حجم هر سفارش خرید و نحوه تسویه و اعمال این اوراق مشخص می‌‍گردد.

عموما تسویه این اوراق به سه صورت می تواند باشد:

الف: تسویه نقدی: در این روش چنانچه دارنده اوراق از اختیار فروش خود در تاریخ سررسید استفاده کند ناشر به قیمت اعمال که در اطلاعیه این اوراق مشخص شده، وجه نقد بحساب دارنده واریز می‌کند و سهام او را خریداری می‌کند.

ب: تسویه مابتفاوت قیمت روز و قیمت اعمال : در این روش، ناشر سهام را خریداری نمی‌کند؛ بلکه به اندازه مابه التفاوت قیمت اعمال و قیمت دارایی پایه در تاریخ سررسید بحساب دارنده اوراق واریز می‌کند.

ج: تسویه مابتفاوت از طریق واگذاری دارایی پایه: در این روش که کمتر کاربرد دارد در تاریخ سررسید ناشر به اندازه مابتفاوت قیمت اعمال و قیمت روز دارایی پایه، دارایی پایه به دارنده اوراق واگذار می کند.

ارزش اوراق اختیار فروش تبعی

باید توجه داشت که این اوراق، حداقل بازدهی را برای دارنده آن تضمین می کند ولی خرید آن به هر قیمتی توجیه ندارد.

بازده خرید این اوراق به شرح زیر است:

(مبلغ پرداختی بابت خرید سهام و اوراق فروش تبعی) / (مبلغ پرداختی بابت خرید سهام و اوراق فروش تبعی- مبلغ دریافتی بابت اعمال اوراق فروش تبعی)= بازده

بنابراین هرچقدر نرخ خرید این اوراق افزایش یابد بازده حاصل از معامله کمتر شده و از یک نرخ بالاتر حتی وجوهی برای خرید وجود ندارد.

مثالی از اوراق اختیار فروش تبعی

در 7 اردیبهشت 1400، صندوق بازارگردانی هلدینگ خلیج فارس اقدام به انتشار اوراق اختیار فروش تبعی، بر روی سهام شرکت پتروشیمی نوری نمود. در اینجا، صندوق بازارگردانی، ناشر و سهام شرکت پتروشیمی نوری، دارایی پایه می‌باشد.

شرایط این عرضه بشرح زیر می باشد:

همانطور که مشخص است تاریخ سررسید اوراق 15 اردیبهشت سال 1401 و قیمت اعمال 73761 ریال می‌باشد. سهامداران این شرکت، می‌توانند تا سقف 30 هزار ورقه از این اوراق را خریداری کنند. در تاریخ انتشار این اوراق، قیمت سهام شرکت پتروشیمی نوری حدود 60.000 ریال بوده است. چنانچه شخصی این اوراق را خریداری کند و تا تاریخ سررسید نگهداری کند، در تاریخ مذکور دو حالت وجود دارد، چنانچه در 15 اردیبهشت 1401 قیمت هر سهم شرکت پتروشیمی نوری کمتر از 73761 ریال باشد، دارنده این اوراق می‌تواند اوراق اختیار فروش را اعمال کرده و سهام خود را به نرخ 73761 به صندوق بازارگردانی خلیج فارس بفروشد. چنانچه قیمت هر سهم پتروشیمی نوری در تاریخ فوق بیشتر از 73761 باشد قاعدتا دارنده اوراق اختیار فروش، سهام خود را می‌تواند به قیمت بازار بفروشد و نیازی به اعمال این اوراق نیست و خود بخود این اوراق باطل می‌گردد. اولین معامله این اوراق در تاریخ 8 اردیبهشت به نرخ 121 ریال صورت گرفت. چنانچه شخص سهام این شرکت را در تاریخ مذکور به نرخ 60.000 ریال خریداری کند و اوراق اختیار فروش را نیز به نرخ 121 ریال خریداری کند، حداقل بازدهی این شخص به ازای هر سهم تا تاریخ سررسید (15 اردیبهشت 1401) برابر است با 22.6 درصد است.

0.226= (60000+121 ) / (60000-121-73761) = بازده

برای سادگی محاسبات کارمزدهای معاملاتی را در نظر نگرفتیم. در عمل با منظور کردن کارمزدهای خرید و فروش، بازده کمی کمتر از 22.6 درصد آپشن یا اختیار معامله خواهد بود. در واقع با پرداخت 121 ریال به ازای هر سهم می‌توان بازده حدود 22 درصدی را بیمه کرد. چنانچه در سررسید قیمت هر سهم نوری بیشتر از 73761 ریال باشد بازده شخص بیشتر از 22 درصد خواهد بود.

قرارداد آپشن یا اختیار معامله چیست ؟(۱)

آپشن، اوراق بهاداری است که به موجب آن فروشنده متعهد می شود در صورت درخواست خریدار، تعداد مشخصی از دارایی موضوع قرارداد را به قیمت اعمال، معامله کند. خریدار اوراق می تواند در زمان یا زمان های معینی در آینده طبق مشخصات قرارداد، قرارداد را اعمال کند.

فروشنده اوراق اختیار معامله در قبال این تعهد، مبلغ معینی از خریدار اوراق دریافت می کند.

۱) اختیار معامله چیست ؟

برای جلوگیری از امتناع فروشنده اوراق از انجام قرارداد، فروشنده ضمن قرارداد متعهد می شود مبلغی را به عنوان وجه تضمین نزد کارگزار بورس یا اتاق پایاپای قرار دهد و متناسب با تغییرات قیمت اوراق اختیار معامله، آن را تعدیل کند.

هر یک از خریدار و فروشنده می توانند در مقابل مبلغی معین، اختیار یا تعهد خود را به شخص ثالثی واگذار کنند که وی جایگزین آنها خواهد بود.

اوراق اختیار معامله می تواند به صورت اختیار فروش یا خرید باشد.

۲. قرارداد اختیار معامله چه تفاوت و تشابهی با قرارداد آتی دارد؟

قراردادهای آتی و اختیار معاملات، با توجه به اینکه هر دو نوعی اهرم برای سفته بازان ایجاد می کنند، ابزارهای مشابهی به شمار می روند. تفاوت مهمی که بین این دو ابزار وجود دارد، این است که در قراردادهای آتی زبان بالقوه سفته باز در مقایسه با سود احتمالی آن بیشتر است.

اما در اختیار معامله بدون توجه به اینکه میزان کاهش قیمت دارایی پایه چقدر است، ضرر خریدار به طور ثابت و برابر با مبلغ پرداختی برای خرید اختیار است. ثانیاً در قرارداد آتی طرفین متعهد به اجرای قرارداد هستند اما در قرارداد اختیار معامله، یک طرف متعهد و طرف دیگر دارای اختیار جهت اجرای قرارداد است.

۳. مزایای قراردادهای اختیار معامله چیست؟

قراردادهای اختیار معامله این فرصت را برای سرمایه گذاران فراهم می کنند که یک وضعیت را با نقدینگی کمتری مدیریت کنند به عبارت دیگر این آپشن یا اختیار معامله ویژگی باعث می شود سود یا زیان معاملات در یک دوره زمانی نسبت به آورده مشتری - قیمت اختیار پرداخت شده توسط خریدار (دریافت شده توسط فروشنده ) چند برابر باشد.

برای روشن شدن موضوع مثالی را مطرح می کنیم؛

فرض کنید سرمایه گذار با پرداخت ۵۰۰۰ ریال اختیار خرید ۱۰ هزار سهم شرکت ایران خودرو با قیمت توافقی ۳۳۰۰ ریال با سررسید شش ماهه خریداری می کند.

با رشد گروه خودرویی فرض کنید قیمت هر سهم ایران خودرو در سررسید به ۴۰۰۰ ریال رسیده است .

در این صورت خریدار اختیار با اعمال اختیار خود مبلغ ۷۰۰۰۰۰۰=(۱۰۰۰۰*(۳۳۰۰-۴۰۰۰) ریال سود در مقابل پرداخت ۵۰۰۰ ریال دریافت می کند و فروشنده اختیار با دریافت مبلغ ۵۰۰۰ ریال متحمل زیان ۷۰۰۰۰۰۰ ریالی می شود.

با خرید قرارداد اختیار معامله یک دارایی پایه به جای خود دارایی پایه، ریسک بالقوه سرمایه گذاری کاهش آپشن یا اختیار معامله می یابد و زیان معامله محدود به هزینه ای است که برای خرید اختیار معامله پرداخت می شود. در واقع از قراردادهای اختیار معامله به عنوان ابزاری برای پوشش ریسک استفاده می شود که به سرمایه گذار اجازه می دهد تا ریسک خود را در مقابل نوسانات نامطلوب قیمت پوشش دهد.

سرمایه گذار می تواند با فروش قرارداد اختیار معامله سهام، درآمد خود از سهام را تنها به بازدهی سهام و سود تقسیمی محدود نکند.

فروش اختیار معامله سهام متعلق به سرمایه گذار یا سهامی که قصد خرید آن را دارد، یکی از ساده ترین راهبردهای معاملاتی است.

۴. کسب سود از نوسان قیمت سهم

با استفاده از اختیار معامله، شخص می تواند بدون در اختیار داشتن سهم پایه ، از نوسان قیمت آن منتفع شود.

۵. استفاده از مزیت زمانی جهت تصمیمات آتی

معامله قراردادهای اختیار معامله به سرمایه گذار امکان می دهد با پرداخت درصدی از قیمت سهم، جریان نقدی خرید یا فروش خود را ثابت کند و در زمان باقی مانده تا سررسید، تصمیم مناسب را بگیرد.

۶. متنوع سازی سبد سرمایه گذاری

وجود اختیار معامله در سبد سرمایه گذاری به عنوان یک دارایی مشتقه ، امکان متنوع سازی سبد را به سرمایه گذار می دهد.

۴. منظور از موقعیت باز در یک قرارداد اختیار معامله چیست؟

خالص موقعیت های مشتری در هر نماد معاملاتی است که می تواند خرید یا فروش باشد . موقعیت باز خرید، نشان دهنده تداوم امکان استفاده از اختیار موضوع قرارداد اختیار معامله و موقعیت بازفروش نشان دهنده تداوم تعهد موضوع قرارداد اختیار معامله است .

۵. انواع اختیار معامله از لحاظ حق اختیار کدام هستند ؟

به طور کلی دو نوع قرارداد اختیار معامله وجود دارد :

۱- قرارداد اختیار خرید، این قرارداد به دارنده آن، این حق را می دهد تا دارایی را در تاریخ معینی و با قیمت مشخصی خریداری کند.

۲- قرارداد اختیار فروش، این قرارداد به دارنده آن، حق فروش یک دارایی در تاریخ معین و با قیمت مشخص را می دهد.

۶. انواع قرارداد اختیار معامله از نظر وضعیت سود یا زیان کدامند ؟

۱- قرارداد اختیار معامله بی تفاوت: قرارداد اختیار معامله ای است که قیمت اعمال آن با قیمت پایانی سهم پایه در بازار نقدی برابر است.

۲- قرارداد اختیار معامله در زیان : در مورد قرارداد اختیار معامله فروش، به هر قرارداد اختیار معامله که قیمت اعمال آن از قیمت پایانی سهم پایه در بازار نقدی کمتر است و در مورد قرارداد اختیار معامله خرید، به هر قرارداد اختیار معامله که قیمت اعمال آن از قیمت پایانی سهم پایه در بازار نقدی بیشتر است ، گفته می شود.

۳- قرارداد اختیار معامله در سود: در مورد قرارداد اختیار معامله فروش، به هر قرارداد اختیار معامله که قیمت اعمال آن از قیمت پایانی سهم پایه در بازار نقدی بیشتر است و در مورد قرارداد اختیار معامله خرید، به هر قرارداد اختیار معامله که قیمت اعمال آن از قیمت پایانی سهم پایه در بازار نقدی کمتر است.

۷. منظور از ارزش ذاتی و زمانی قرارداد اختیار معامله چیست؟

ارزش ذاتی به مقداری که با آن قیمت آتی توافق شده اختیار خرید در سود است گفته می شود. در حقیقت ارزش ذاتی بخشی از قیمت اختیار خرید است که با گذشت زمان بی ارزش نمی شود.

اختیار خرید های در زیان به علت اینکه ارزش واقعی ندارند ارزش ذاتی برایشان تعریف نمی شود. ارزش ذاتی وابسته به زمان باقیمانده تا سررسید نمی باشد و حداقل ارزش اختیار خرید است.

ارزش زمانی یک اختیار، ارزشی است که اختیار بابت زمان باقی مانده تا سررسید دارد . قیمت اوراق اختیار معامله معمولاً از ارزش ذاتی فراتر می رود. این بخش مازاد بیانگر زمانی است. واضح است که زمان دارای ارزش زمانی مثبت است.

هر چه زمان پایان مهلت اوراق اختیار معامله طولانی تر باشد شانس اینکه قیمت آن اوراق اختیار معامله افزایش یابد نیز بیشتر است.

با این حال هر چه به زمان انقضای اوراق اختیار معامله نزدیک می شویم، ارزش زمانی اوراق اختیار معامله به صفر کاهش می یابد.

معادله زیر برای محاسبه ارزش ذاتی و زمانی اختیار خرید مورد استفاده قرار می گیرد:

ارزش زمانی اختیار خرید - مبلغ اختیار خرید = ارزش ذاتی

۹. منظور از راهبرد در قرارداد اختیار معامله چیست؟

راهبرد عبارت است از خرید یا فروش هم زمان چند اختیار معامله با هم یا به همراه سهم پایه موضوع قرارداد جهت پوشش ریسک، سودآوری بیشتر و یا متنوع کردن سبد سرمایه گذاری.

مثال: راهبرد متقارن استرادل

از انواع مختلف راهبردها در معاملات اختیار معامله، می توان به راهبردهای ترکیبی متقارن اشاره کرد که شامل ترکیب های مختلف هر دو قرارداد اختیار خرید و قرارداد اختیار فروش صادره بر یک سهام خاص است.

از متداول ترین راهبردهای ترکیبی متقارن، «استرادل» است. این راهبرد، بر دو نوع است: «استرادل خرید» و «استرادل فروش». استرادل خرید، خرید قرارداد اختیار خرید و قرارداد اختیار فروش یک دارایی را با قیمت توافقی و تاریخ انقضای یکسان را در بر می گیرد. به طور کلی راهبرد استرادل، طبیعی ترین و مناسب ترین راهبرد به هنگام پیش بینی نوسان شدید در قیمت ها است.

اگر قیمت دارایی در تاریخ انقضاء به قیمت توافقی قراردادها نزدیک باشد، راهبرد متقارن به زیان منجر می شود. اگر قیمت دارایی، نوسان شدیدی در اطراف قیمت توافقی (کاهش یا افزایش) داشته باشد، سرمایه گذار سود قابل توجهی به دست می آورد.

راهبرد استرادل زمانی مناسب است که سرمایه گذار انتظار دارد قیمت دارایی نوسان زیادی داشته باشد، اما جهت نوسان ( کاهش یا افزایش) را نمی داند. سرمایه گذاری را در نظر بگیرید که پیش بینی می کند قیمت یک دارایی که در حال حاضر ۶۹ ریال است، در سه ماه بعد با نوسان زیادی مواجه خواهد شد. سرمایه گذار با خرید یک قرارداد اختیار خرید و یک قرارداد اختیار فروش با قیمت توافقی ۷۰ ریال و با تاریخ انقضای سه ماه بعد، از راهبرد استرادل استفاده می کند. فرش کنید هزینه قرارداد اختیار خرید ۴ ریال و هزینه قرارداد اختیار فروش ۳ ریال باشد؛ بنابراین سرماه گذاری اولیه مورد نیاز ۷ ریال است. اگر در تاریخ انقضا، قیمت دارایی در ۶۹ ریال ثابت مانده است، هزینه این راهبرد ۶ ریال است، چون قرارداد اختیار خرید بی ارزش است ولی قرارداد اختیار فروش یک ریال ارزش دارد و این یک ریال از هزینه اولیه کم می شود. اگر قیمت دارایی به ۷۰ ریال افزایش یابد، زیان راهبرد ۷ ریال است، این حداکثر زیانی است که متوجه سرمایه گذار است. اگر قیمت به ۹۰ ریال افزایش یابد، سود آپشن یا اختیار معامله سرمایه گذار ۱۳ ریال و اگر قیمت به ۵۵ ریال کاهش یابد، سود او ۸ ریال است.

راهبرد استرادل فروش، از طریق فروش اختیار خرید و اختیار فروش با قیمت توافقی و تاریخ پایان مهلت یکسان صورت می گیرد.

البته این راهبرد دارای ریسک بالایی است. چناچه قیمت سهام در تاریخ انقضاء،نزدیک قیمت توافقی باشد، منجر به سودآوری قابل توجهی می شود.

اما چنانچه این دو قیمت با هم تفاوت زیادی داشته باشند، مقدار زیان نامحدود خواهد بود.

گزارش کامل تری از راهبردهای معاملاتی رایج در بازار قراردادهای اختیار معامله به زودی و از طریق سایت بورس تهران در اختیار سرمایه گذاران محترم قرار خواهد گرفت.

۱۰. اختیار معامله سهام چیست؟

این اختیار معامله روی سهام بسته می شود و به خریدار امکان خرید و یا فروش تعدادی معین سهم را در زمان معین و به قیمت مشخص می دهد.