شاخص ۳۰ شرکت بزرگ‌تر

مقایسهٔ رشد شاخص کل بورس (خط آبی) با رشد شاخص کل هم‌وزن بورس (خط قرمز) از سال ۹۷ تا ۹۸

شاخص داو جونز چیست؟

شاخص داو جونز (Dow Jones) یا میانگین صنعتی یکی از قدیمی‌ترین شاخص‌های بورس آمریکا است. این شاخص عملکرد سهام 30 شرکت بزرگ را که در بازار بورس اوراق بهادار آمریکا فعال هستند، اندازه‌گیری می‌کند. سابقه این شاخص به بیش از یک قرن پیش بازمی‌گردد که قدمت و میزان اهمیت این شاخص را نشان می‌دهد. به‌طوری که اغلب سرمایه‌گذاران، برای مقایسه عملکرد دارایی‌های خود از شاخص داو جونز استفاده می‌کنند.

تاریخچه شاخص داو جونز

در سال 1885 اشخاصی به نام‌های چارلز داو، ادوارد جونز و چالز برگستریسر میانگین صنعتی بازار بورس و اوراق بهادار آمریکا را محاسبه کردند. این سه نفر به منظور دستیابی به ابزاری برای سنجش عملکرد واقعی بازار این شاخص را در یک ژورنال تخصصی به نام وال استریت منتشر کردند که با اقبال عمومی زیادی مواجه شد. آن‌ها مخفف اسم‌های خود را روی این شاخص نهادند و اختصارا نام شاخص داو جونز را DJIA گذاشتند.

در ابتدا این شاخص فقط از 12 شرکت صنعتی تشکیل شده بود؛ اما به مرور زمان و با بزرگ‌تر شدن بازار، تمرکز شاخص تغییر پیدا کرد تا سایر صنایع نوظهور را به اقتصاد صنعتی آمریکا وارد کند.

چه سهم‌هایی در شاخص داو جونز هستند؟

همان‌طور که در ابتدا گفتیم این شاخص از سهام 30 شرکت صنعتی حاضر در بازار بورس آمریکا تشکیل شده است. شاخص داو جونز به‌صورت وزنی محاسبه می‌شود؛ یعنی سهم‌های بزرگ‌تر و با قیمت بیشتر تاثیر بیشتری بر این شاخص می‌گذارند.

این 30 شرکت شامل بخش‌های مختلفی از جمله مواد، کالا‌های مصرفی، امور مالی، مراقبت‌های بهداشتی، صنعت، نفت و گاز، فناوری، مخابرات و خدمات عمومی هستند. به این ترتیب شرکت‌های تاثیرگذار در شاخص داو جونز به‌طور مرتب درحال تغییر هستند.

از جمله شرکت‌هایی که در این لیست حضور دارند می‌توان به شرکت‌های مهمی همچون اپل، مایکروسافت، جی‌پی مورگان، IBM، بوینگ، نایکی و مک‌دونالدز اشاره کرد. لازم به ذکر است که خیلی از شرکت‌های فوق در شاخص‌های دیگر بازار نیز مجددا استفاده می‌شوند.

همچنین سهام شرکت‌هایی مانند آلفابت، آمازون و فیسبوک در این شاخص حضور ندارند. زیرا به دلیل وزن بالایی که دارند، امکان ادغامشان درون میانگین کل شاخص داو جونز وجود ندارد و درصورت ادغام وزن این شاخص به سمت شرکت‌های مذکور می‌رود. برای دیدن لیست کامل و به‌روز شرکت‌های حاضر در شاخص داو جونز، می‌توانید از سایت markets.businessinsider.com استفاده کنید.

چگونه نمودار شاخص داوجونز را ببینیم؟

این کار بسیار ساده است؛ با یک سرچ گوگل سایت‌های زیادی برای نمایش نمودار این شاخص پیدا می‌کنید؛ اما سایت تریدینگ ویو، نمودار کاملی از شاخص داو جونز را در اختیار شما قرار می‌دهد که ابزارهای تحلیلی را نیز در اختیار دارید. برای دیدن نمودار کامل شاخص داوجونز می‌توانید از آدرس خود سایت Tradingview استفاده کنید.

می‌توانید ویدیوهای بیشتری از تالاربورس را در آپارات (شبکه اشتراک ویدیو) و همچنین کانال یوتیوب تالاربورس دنبال کنید.

نحوه‌ محاسبه شاخص کل بورس

شاخص کل بورس در حقیقت ابزاری برای سنجش بازار بورس تهران است. شاخص بازار بورس همانند دماسنجی برای اطلاع از شرایط کلی بازار بورس است و بر اساس فرمولی خاص، محاسبه می شود. تحلیل شاخص کل بورس به شما در اطلاع از روند کلی بازار و در نتیجه ورود یا خروج از بازار کمک می‌کند. با توجه به اهمیت این موضوع در این مقاله قصد داریم شما را با نحوه محاسبه و جزییات فرمول این شاخص آشنا کنیم. با ما همراه باشید.

شاخص کل بورس چیست؟

می‌توان گفت که شاخص کل بورس، ابزاری است که با تجزیه و تحلیل آن، می‌توانید شرایط حال و گذشته بازار را از ابعاد مختلف، مورد ارزیابی قرار دهید و حتی با کمک نمودارهای روند شاخص کل، شرایط و روند آینده بورس را تخمین بزنید و طبق آن، اقدام به خرید و فروش سهم کنید.

نحوه‌ محاسبه شاخص کل بورس

با توجه به اهمیت شاخص کل بورس، حال لازم است بدانید این فاکتور بسیار مهم چگونه محاسبه می‌شود و تاثیر سهم‌های کوچک بازار چگونه در شکل‌گیری و روند این شاخص تاثیر می‌گذارند. شاخص کل با نماد TEDPIX یا همان شاخص قیمت و بازده نقدی از سال ۱۳۶۹ در اختیار اهالی بازار سرمایه‌ قرار گرفت. عدد و تغییرات این شاخص بیان‌کننده‌ بازده کل بورس می‌باشد و از بازدهی و تغییرات قیمت تمامی سهم‌های بازار بورس تاثیر می‌پذیرد. این شاخص به‌گونه‌ای طراحی و فرمول‌سازی شده است که هر 800 شرکت پذیرفته شده در بازار سرمایه بر اساس وزن و میزان حجمی که دارند، بر روند شاخص تاثیر می‌گذارند.

100 × (ارزش جاری بازار سهام در زمان مبدا / ارزش جاری بازار سهام در زمان محاسبه) = مقدار شاخص کل

به زبانی ساده شاخص کل بورس در هر روز کاری برابر است با نسبت ارزش جاری بازار سهام در همان روز به ارزش جاری بازار سهام در روز مبداء که در سال ۱۳۶۹، ارزش جاری بازار سهام در روز مبدا عدد ۱۰۰ تصویب شده است.

نحوه‌ محاسبه‌ ارزش شاخص ۳۰ شرکت بزرگ‌تر جاری بازار سهام در فرمول شاخص کل

همان‌طور که متوجه شدید ارزش جاری همه‌ی سهم‌های بازار بورس در محاسبه‌ شاخص کل تاثیرگذار است. اما سوال اینجاست که این ارزش جاری چگونه محاسبه می‌شود؟ ارزش جاری هر شرکت پذیرفته شده در سازمان بورس اوراق بهادار، از ضرب تعداد سهام هر شرکت در قیمت سهام در لحظه و ارزش جاری بازار نیز طبیعتا از حاصل جمع ارزش جاری شرکت‌های پذیرفته شده به دست می‌آید. بنابراین فرمول محاسبه‌ شاخص کل بورس با جزییات بیشتر به شرح زیر است. گفتنی است که در این فرمول زمان t، همان روز و زمانی است که در حال محاسبه‌ شاخص کل هستید.

همان‌گونه که از فرمول مشخص است، تعداد سهام منتشره شرکت‌ها معیار وزن‌دهی در این شاخص است که این امر منجر به تأثیر بیشتر شرکت‌های بزرگ در شاخص می‌شود و این دقیقا نکته‌ای است که پیش از این در محاسبه جزئیات فرمول شاخص کل اشاره کردیم که باید به آن دقت کرد.

مقایسه‌ میزان تاثیرگذاری سهام‌های بزرگ و کوچک در شاخص کل

همان‌طور که در فرمول مشاهده کردید نحوه‌ محاسبه شاخص، یک میانگین‌گیری ساده نیست و شدت تاثیرگذاری آن شرکت در شاخص به تعداد سهامی که آن شرکت شاخص ۳۰ شرکت بزرگ‌تر دارد، بستگی دارد. به عبارتی ساده‌تر، هر چه شرکت بزرگ‌تر باشد تاثیرگذاری‌ آن بر شاخص افزایش می‌یابد. در تاریخ 1400/9/20، سهم فولاد مبارکه اصفهان، قیمتی در حدود ۱۰۴۶۰ ریال دارد و دارای 293 میلیارد برگ سهم است. از حاصل ضرب این ۲ عدد ارزش جاری نماد فولاد معین می‌گردد. حال سهم کوچک ثزاگرس را در نظر بگیرید. قیمت و تعداد برگ سهم این نماد به ترتیب ۳۳۵۱۴ ریال و ۶۶ ملیون عدد است. با مقایسه ارزش جاری هر ۲ نماد با یکدیگر، متوجه خواهید شد که وزن و ارزش جاری فولاد ۱۳ برابر ارزش جاری نماد ثزاگرس است و در نتیجه مثبت و منفی بودن نماد فولاد و دیگر نماد‌های بزرگ بازار در تعیین روند کلی شاخص به نسبت سهم‎‌هایی با بازار کوچک، بسیارتاثیرگذارتر است.

به‌روز رسانی و تغییرات فرمول شاخص کل

در سال ۱۳۷۷ در فرمول شاخص کل شاهد تغییراتی بودیم اما اساس و پایه محاسبه‌ شاخص بدون تغییر ماند. تنها تغییر اعمال شده در فرمول در شیوه تعدیل سهم است. به‌زبانی ساده از سال ۱۳۷۷ شاخص کل بازار علاوه بر حالات تعدیل قیمت، درصورت پرداخت سود نقدی نیز تعدیل می‌شود تا تاثیری بر شاخص نگذارد.

مثال عینی از تغییرات محاسباتی شاخص کل

با توجه به نحوه محاسبه شاخص کل، سهمی که به مجمع رفته و سود تقسیم می‌کند، تعدیل می‌شود. برای مثال نماد شکلر که در تاریخ ۱۴ اردیبهشت مبلغ ۱۱۰۰ ریال را به صورت نقدی بین سهامداران خود تقسیم کرد، در روز بازگشایی تعدیل شد و به میزان تفاوت قیمت بازگشایی با قیمت بسته شدن سهم و بدون در نظر گرفتن میزان سود تقسیم شده، در شاخص کل تاثیر گذاشت.

جمع‌بندی

در جواب به سوال شاخص کل بورس چیست و چرا اهمیت دارد، باید گفت که شاخص کل بازار بورس تهران در حقیقت متر و ابزاری برای ارزیابی شرایط کلی بازار بورس می‌باشد و حاوی عددی است که آن عدد، برای شما سهامداران و سرمایه‌گذاران بازار بورس، اهمیت بسیار زیادی دارد. اهمیت شاخص به‌گونه‌ای است که در این مقاله از سری مقالات آموزشی کارگزاری اقتصاد بیدار، به چگونگی محاسبه‌ی آن پرداختیم تا با این موضوع مهم آشنا شوید.

شاخص بورس چیست؟ و انواع آن کدامند؟

امیر شاملویی

• اشتراک‌گذاری

مهمترین و آشناترین شاخصی که به گوش بسیاری از اهالی بورس رسیده، شاخص قیمت و بازده نقدی یا همان شاخص کل است. به این شاخص TEDPIX هم گفته می‌شود. در این شاخص هر شرکتی که بزرگتر است، وزن بیشتری هم دارد و تاثیر شدیدتری روی شاخص می‌گذارد.

اگر شما هم در بورس سرمایه‌گذاری کرده باشید، حتما اصطلاحاتی مانند شاخص بورس، شاخص کل، شاخص هم وزن و برخی از کلمات مشابه را شنیده‌اید. شاید برایتان این سوال پیش آمده باشد که شاخص چیست و چه چیزی را نشان می‌دهد یا چه فایده‌ای دارد. در ادامه به بررسی مفهوم شاخص می‌پردازیم و انواع شاخص بورس، از جمله شاخص قیمت و بازده نقدی را شرح می‌دهیم.

شاخص چیست؟

نخستین موضوعی که مطرح می‌کنیم، مفهوم کلمه شاخص است. هدف استفاده از شاخص آن است که معیاری برای مقایسه تحولات یک متغیر در طول زمان در دست باشیم. به عنوان مثال فرض کنید بخواهیم بدانیم قیمت محصولات یک بازار نسبت به یک ماه قبل چه تغییراتی کرده است. در این صورت یک راه حل آن است که قیمت‌ها را مقایسه کنیم اما اگر آن بازار بزرگ و پر از محصولات مختلف باشد، معمولا بهتر است از شاخص استفاده کنیم. در این صورت یک لحظه زمانی را مشخص می‌کنیم و آن را عدد 100 در نظر می‌گیریم. با معیار قرار دادن این لحظه زمانی، اعداد به دست آمده برای سایر زمان‌ها را نیز مشخص می‌کنیم. به این ترتیب یک شاخص به دست آمده که معیاری برای سنجش تغییرات در طول زمان به ما ارائه می‌کند.

انواع شاخص بورس

همان طور که گفتیم برخی از سرمایه‌گذاران تازه‌وارد و افراد ناآشنا با بازار سهام، تنها با شاخص کل آشنایی دارند و وقتی حرف از شاخص برای بازار سهام به میان می‌آید، تنها شاخص کل و تغییرات آن به ذهنشان می‌رسد. اما شاخص‌های بازار سهام بسیار بیشتر و متنوع‌تر هستند. این شاخص‌ها دامنه گسترده‌تری دارند و شامل شاخص هم‌وزن، شاخص قیمت و برخی شاخص‌های دیگر می‌شوند.

شاخص قیمت و بازده نقدی

مهمترین و آشناترین شاخصی که به گوش تمام اهالی بورس رسیده، شاخص قیمت و بازده نقدی یا همان شاخص کل است. به این شاخص TEDPIX هم گفته می‌شود. در این شاخص هر شرکتی که بزرگتر است، وزن بیشتری هم دارد و تاثیر شدیدتری روی شاخص می‌گذارد. در محاسبه این شاخص باید توجه کرد که کسانی که در شرکت‌های کوچک‌تر بورسی سرمایه‌گذاری می‌کنند، هنگام رشد شاخص کل احتمالا به همان اندازه بازدهی کسب نکرده‌اند. این شاخص وابستگی زیادی به شرکت‌های بزرگ‌تر و عملکرد آنها دارد و هنگام افت و صعود آن دسته از شرکت‌ها بیشتر تغییر می‌کند.

شاخص کل هم‌وزن

به دلیل این که شرکت‌های بزرگ بورسی تاثیر زیادی روی شاخص کل می‌گذارند، برخی از شاخص دیگری استفاده می‌کنند تا تغییرات بازار بهتر درک شود. در شاخص کل هم‌وزن، وزن تمام شرکت‌ها برای تاثیرگذاری روی شاخص یکسان فرض می‌شود. این به معنای آن است که شاخص به یک میزان از هر شرکتی تاثیر می‌پذیرد و وزن یک شرکت کوچک با یک شرکت بزرگ برابر است. این شاخص وضعیت کلی بازار را بهتر نشان می‌دهد.

شاخص قیمت در بورس چیست؟

شاخص قیمت از جمله مهمترین شاخص‌های بورس است که روند قیمت کلی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس را مورد بررسی قرار می‌دهد. میزان رشد شاخص قیمت در بورس نشان دهنده آن است که قیمت شرکت‌های حاضر در بورس اوراق بهادار چقدر تغییر کرده است. شاید برایتان این سوال پیش بیاید که با این تفاسیر، شاخص قیمت با شاخص کل چه تفاوتی دارد؟ درست است که هر دو این شاخص‌ها شرکت‌های یکسانی را مورد بررسی قرار می‌دهند، اما در شاخص کل میزان پرداخت سود سالانه شرکت‌ها هم علاوه بر قیمت در محاسبه منظور می‌گردد، در صورتی که در شاخص قیمت تنها افزایش قیمت‌ها به حساب می‌آید. با این حال، شباهت دو شاخص بالا این است که هم در شاخص کل و هم در شاخص قیمت، شرکت‌های بزرگ‌تر وزن بیشتری در شاخص دارند. به این شاخص TEPIX هم گفته می‌شود.

شاخص TEFIX

یکی دیگر از شاخص‌هایی که مهم است شاخص ۳۰ شرکت بزرگ‌تر و در این بازار رواج دارد، شاخص TEFIX یا شاخص سهام آزاد شناور است. سهام شناور آزاد به بخشی از سهام یک شرکت گفته می‌شود که گمان می‌رود در آینده‌ای نه چندان دور مورد معامله قرار گیرند. در واقع مالکان این بخش از سهام یک شرکت دید بلندمدت و حفظ آن سهام را ندارند. برای محاسبه این شاخص باید بگوییم مانند شاخص کل محاسبه می‌شود، البته با این تفاوت که به جای وزن شرکت‌ها و بزرگی و کوچکی آنها از سهام شناور استفاده می‌شود.

شاخص بازار اول و دوم

شرکت‌هایی که در بازار سهام وجود دارند را به طور کلی می‌توان به دو دسته تقسیم کرد. دسته اول از نظر میزان سرمایه، میزان سودآوری، افراد سهامدار و مواردی از این قبیل سطح بالاتری نسبت به دسته دوم دارند. شرکت‌هایی که وضعیت بهتری دارند و در دسته اول جای دارند، در شاخص بازار اول و مابقی شرکت‌ها در بازار دوم جای می‌گیرند. طبیعتا شرکت‌های دسته اول بزرگ‌تر و معروف‌تر از بازار دوم هستند.

نگاهی به شاخص 50 شرکت بر‌تر

یکی از مهمترین شاخص‌هایی که در بازار مالی هر کشوری وجود دارد، این است که تعدادی از شرکت‌های مطرح آن را در یک فهرست وارد می‌کنند و شاخصی از آنها تشکیل می‌دهند. در بازار سهام ما نیز چنین شاخصی وجود دارد. هر سه ماه یک بار، بورس اقدام به انتشار گزارشی می‌کند که بر اساس آن 50 شرکتی که سهامشان نقدشوندگی بیشتری شاخص ۳۰ شرکت بزرگ‌تر دارند، در آن درج می‌شود. میانگین ارزش این 50 شرکت را شاخص 50 شرکت برتر می‌گویند.

شاخص 30 شرکت بزرگ

از سوی دیگر، شاخصی هم وجود دارد که به شرکت‌های بزرگ بازار سهام می‌پردازد. هر سه ماه یک بار، بورس 30 شرکتی که بیشترین ارزش را در بورس دارند، فهرست می‌کند. میزان تغییر ارزش این شرکت‌های بزرگ به شاخص 30 شرکت بزرگ معروف است. به دلیل تاثیرگذاری بالای این 30 شرکت معدد و ارزش بالایی که دارند، سمت و سوی بازار سهام از روی تغییرات آنها قابل بررسی است.

شاخص صنعت چیست؟

در بازار سهام شرکت‌های مختلفی وجود دارند که برخی از آنها در صنایع مختلف فعالیت می‌کنند. این شرکت‌های صنعتی در بخش‌های تولیدی مانند ساخت خودرو، محصولات پتروشیمی، فلزات و برخی موارد دیگر کار می‌کنند. برای این که صنعت به طور جداگانه مورد بررسی قرار گیرد، از شاخص صنعت استفاده می‌شود. این شاخص، سطح عمومی ارزش سهام شرکت‌های صنعتی را به سرمایه‌گذاران و سهامداران اطلاع می‌دهد و برای تحلیل در این حوزه مناسب است. علاوه بر این، تمام صنعت‌ها در سطح کوچک‌تری نیز شاخص مخصوص به خود را دارند که از جمله آنها می‌توان به شاخص صنعت خودرو یا شاخص محصولات شیمیایی اشاره کرد.

شاخص واسطه‌گری‌های مالی

این شاخص به بررسی وضعیت و عملکرد شرکت‌های فعال در حوزه واسطه‌گری مالی همچون هلدینگ‌ها، سرمایه‌گذاری‌ها و لیزینگ‌ها می‌پردازد. در این شاخص ارزش و قیمت سهام این شرکت‌ها بررسی می‌شود.

جمع‌بندی

در بالا به بررسی شاخص‌های مختلف بازار سهام پرداختیم و تا حدودی نیز آنها را شرح دادیم. در پایان می‌خواهیم نکته‌ای را ذکر نماییم. درست است که شاخص‌ها می‌توانند دید خوبی به ما بدهند و در تحلیل بازار یا روند حرکت آن ما را کمک کنند، با این حال باید توجه داشت که ممکن است سهام یک شرکت در مواردی از روند آن شاخص تبعیت نکند. به عبارت دیگر ممکن است در یک شاخص نزولی، سهامی با صعود و در یک شاخص صعودی، سهامی با افت ارزش داشته باشیم.

شاخص کل بورس جایگزین دارد؟

به گزارش تجارت‌نیوز، ۲۲ تیر ماه بود علی بهادری جهرمی در آغاز نشست خبری هفتگی خود سخنانی در خصوص بازار سرمایه گفت و عقیده داشت که شاخص کل بورس از زمان آغاز دولت سیزدهم ۱۰ درصد رشد داشته است که به معنای بورس با ثبات است.

پس این موضوع مجید عشقی، رئیس سازمان بورس در زمانی که شاخص نزولی بود و وضعیت بدی داشت اعلام کرد که شاخص جدیدی جایگزین شاخص کل شود و بازار بهبود می‌یابد.

برخی از فعالان بازار سرمایه از این موضوع استقبال و برخی دیگر نسبت به این موضوع اعتراض داشتند. موافقین عقیده دارند که یک شاخص جدید می‌تواند روند واقعی بازار سرمایه را نشان دهد. مخالفین نیز می‌گویند روند بازار سرمایه مشکلی ندارد و ایجاد یک شاخص جدید در روند معاملات اختلال ایجاد می‌کند.

شاخص کل بورس دستکاری می‌شود؟

محمد رضوی، کارشناس بازار سرمایه گفت: عدم تطبیق شاخص کل بورس با وضعیت بازار همیشه مورد اعتراض اهالی بازار سرمایه بوده است. شاخص ترجمه واژه انگلیسی index است. در مفهوم کلی بیانگر عددی است که شما می‌توانید تغییرات را در یک متغیر در یک بازه زمانی را مشاهده کنید.

وی ادامه داد: شاخص کل بورس عددی است که نشانگر وضعیت کلی بازار بورس است. در تعریفی دقیق‌تر بیانگر سطح عمومی قیمت و سود شرکت‌های پذیرفته شده در بورس است که یکی از مهم‌ترین ایراداتی که از نظر کارشناسان به شاخص کل نسبت داده می‌شود. این شمولیت آن بر سود نقدی سنوات گذشته است و باعث می‌شود شاخص با تغییرات کنونی قیمت همخوانی نداشته باشد.

این کارشناس بازار سرمایه تشریح کرد: ایراد اساسی دیگر بحث بزرگی و کوچکی مارکت شرکت‌ها است. به‌طوری‌که هرچه شرکت بزرگ‌تر باشد تاثیر آن در شاخص کل به مراتب بیشتر بوده. به راحتی با دستکاری قیمتی یا انجام معاملات بلوکی در نمادهای بزرگ (اصطلاحا شاخص‌ساز) بازار می‌توان شاخص‌سازی کرد.

رضوی تاکید کرد: استفاده از یک شاخص در شرایط موجود نمی‌تواند ملاک خوبی برای رصد روند بازار باشد. در نتیجه استفاده از شاخص هم‌وزن، شاخص قیمت و شاخص صنایع به جای شاخص کل می‌تواند دید صحیح‌تری از شرایط بازار به تحلیلگران دهد.

آیا سی شرکت بزرگتر بورس، ورق را بر خواهند گرداند؟

در هفتهٔ پیش شاهد رفتار هیجانی معامله‌گران در بازار بورس و اوراق بهادار بودیم. البته نمی‌توان منکر رشد زیاد و عمومی قیمت سهم‌ها در طی یکسال اخیر شد. در دورهٔ رونق اخیر بازار، افزایش قیمت‌ خیره‌کنندهٔ سهام شرکت‌ها خرد و کلان نمی‌شناخت. با این وجود بیشتر افزایش قیمت‌ به سمت شرکت‌های کوچک و متوسط رفت. گواه این مدعا را می‌توان در تصویر زیر جستجو کرد، که نشان می‌دهد در حدود یکسال اخیر رشد شاخص کل بورس (خط آبی) چیزی بیش از ۱۹۱ درصد کمتر از رشد عمومی‌ شرکت‌ها (شاخص کل هم‌وزن) بوده است. بنابراین شرکت‌های شاخص‌ساز (شرکت‌های با حجم بازار بالا) که وزن زیادی در تغییرات شاخص کل بازی می‌کنند، همگام با همهٔ شرکت‌های بازار بورس رشد نکرده اند.

مقایسهٔ رشد شاخص کل بورس (خط آبی) با رشد شاخص کل هم‌وزن بورس (خط قرمز) از سال ۹۷ تا ۹۸

سوالی که ممکن است ذهن شما را نیز درگیر کرده باشد، اینست که چرا چنین اختلافی بین بازدهی شاخص کل و شاخص هم‌وزن وجود داشته است. توصیف عمیق این پدیده کاریست که اقتصاددانان باید به آن اهتمام کنند، اما به عنوان یک فعال بازار نظر من معطوف به نحوهٔ معاملات حقوقی‌ها و بازیگران بزرگ بازار در نماد‌های بزرگتر است. شرکت‌هایی با حجم بازار بالاتر اغلب از معاملات بی روند و فرسایشی رنج می‌برند. متاسفانه بازارگردانان نیز به جای اصلاح این روند‌های کوچانندهٔ سرمایه‌گذار، این باتلاق معاملاتی را وسیع‌تر می‌کنند و به همین جهت معامله‌گران ترجیح می‌دهند به معاملات سهام کوچک‌تر که با نیروی نوسان‌گیران و بازارسازان حقیقی تند و تیز بالا و پایین می‌شود بپردازند.

آنچه امروز در محافل سرمایه‌گذاران به شدت دنبال می‌شود، روند آیندهٔ قیمت‌ها و به خصوص روند شاخص کل است. هر چند در عمل تبعیت قیمت ها از شاخص کل مقداری ماهیت هیجانی و روان‌شناختی دارد و از نظر اقتصادی، حداقل در کوتاه مدت افت شاخص کل نباید باعث افت کلی قیمت‌ها شود، اما واقعیت این است که اغلب سرمایه‌گذاران خرد و حتی سیاست‌گذارن صندوق‌های مالی علاقهٔ عجیبی به دخالت دادن شاخص در تصمیمات خرید و فروش خود دارند.

به راستی شاخص کل را چگونه می‌توان ساده سازی کرد؟ چگونه می‌توان این نماگر بازار را که به صد‌ها شرکت ارتباط دارد را آسان‌تر مورد توجه قرار داد؟ چنانچه اشاره گردید، حرکت شاخص کل متأثر از حرکت شرکت‌های بزرگتر بازار بوده و در پیش‌بینی شاخص کل بورس، پیش بینی شرکت‌های بزرگتر از اهمیت زیادی برخوردار است. حال این اهمیت و وابستگی شاخص کل بورس به شاخص مثلاً ۳۰ شرکت بزرگتر تا چه اندازه است؟ در شکل ذیل میزان تأثیرپذیری شاخص کل بورس از شاخص سی شرکت فعال‌تر را می‌توانید مشاهده کنید.

میزان همبستگی شاخص کل بورس با شاخص ۳۰ شرکت بزرگتر از سال ۲۰۱۰ تا به امروز

همانطور که مشاهده می‌شود: یک رابطهٔ برازش خطی نسبتاً خوب بین شاخص کل بورس و شاخص سی شرکت بزرگتر برقرار است. میزان ضریب همبستگی این رابطه نشان می‌دهد که تقریبا ۳۰۰ شرکت دیگر بورس کمتر از ۲ شاخص ۳۰ شرکت بزرگ‌تر درصد بر تغییرات مقدار شاخص کل اثر گذار هستند. این در حالیست که ۳۰ شرکت بزرگتر چیزی حدود ۹۸ درصد از تغییرات در شاخص کل را توصیف می‌کنند.

بنابراین به ساده‌ترین کلمات ممکن می‌توان گفت که برای بررسی شاخص کل بورس کافی است روند شاخص ۳۰ شرکت بزرگتر را مورد بررسی قرار داد، چرا که بیشترین تاثیر بر شاخص کل بورس را ایجاد می‌کنند. در همین راستا آخرین شکل این مقاله به بررسی نسبت شاخص سی شرکت بزرگ‌تر به شاخص کل هم‌وزن بورس می‌پردازد. این نوع از بررسی در حقیقت این سی شرکت را با مابقی بازار مقایسه‌ می‌کند.

نسبت شاخص سی شرکت بزرگتر برورس به شاخص کل هم‌وزن آن در چارچوب زمانی روزانه

می‌توان از این تصویر چنین برداشت کرد که از اواسط سال ۲۰۱۴ تا اوایل ۲۰۱۷، نسبت شاخص سی شرکت به شاخص کل هم‌وزن دز یک محدودهٔ کاهشی قرار داشته است و از مقدار ۰/۳۶ تا مقدار ۰/۱۷ افت شاخص ۳۰ شرکت بزرگ‌تر داشته است. اما پس از این افت تا اواخر ۲۰۱۸ این نسبت روندی صعودی و مجدداً تا نسبت ۰/۳۶ افزایش داشته است. در حال حاضر این نسبت با افت شدید از مقدار یادشده تا حدود ۰/۱۵ افت کرده است که این مقدار حتی از کف چندین و چند سالهٔ نسبت مذکور پایین تر است.

حال اگر افت این نسبت ادامه داشته باشد، یعنی شرکت‌های کوچکتر همچنان بازدهی بیشتری نسبت به ۳۰ شرکت خواهند داشت. این موضوع شاخص ۳۰ شرکت بزرگ‌تر با توجه به رشد زیاد شرکت‌های کوچکتر نسبتاً نامحتمل است. مگر اینکه میزان سودآوری این شرکت‌ها به شدت رشد داشته باشد، به نظر محرک قویی برای این رشد وجود ندارد. اگر شرکت‌های کوچک رشد نکنند و در عوض متصور به کاهش زیاد قیمت سی شرکت بزرگتر بورس باشیم این مسأله هم با توجه به اینکه قیمت‌های جهانی در مقادیر حمایتی خود قرار دارند و ریسک‌های بنیادین و اساسی در برابر فروش و تولید این شرکت‌ها تقریباً رفع شده است، خیلی قابل تصور نیست.

اما برعکس رشد این نسبت لااقل تا مقدار ۰/۱۷ می‌تواند به صورت درجا زدن سهام سی شرکت بزرگ و افت شدید سایر سهام برداشت شود. یا اینکه اصلاح فرسایشی کل بازار و رشد قیمت این سی شرکت را شاهد باشیم. نگارنده معتقد است، با توجه به وضعیت نمودار و مفروضات بازار این اتفاق در میان‌مدت رخ خواهد داد و بازار دوباره به سمت سهام بزرگ برگشت خواهد داشت. باید صبر داشت و دید که بازار چگونه بار دیگر فعالان خود را بازی خواهد داد!

راستی اینهمه از این سی شرکت نام بردیم، ولی اسمی از آن‌ها به میان نیاوردیم، این شما و این سی شرکت بزرگ فعلی حاضر در شاخص سی شرکت بزرگ بازار بورس با ترتیب الفبایی:
اخابر، پارس، پارسان، تاپیکو، جم، حکشتی، خودرو، رمپنا، شبریز، شبندر، شپدیس، شپنا، شتران، شخارک، فارس، فخوز، فملی،فولاد، کچاد، کگل، مبین، همراه، وامید، وبصادر، وبملت، وپاسار، وتجارت، وصندوق، وغدیر، ومعادن