RSI یا شاخص قدرت نسبی چیست؟
RSI مخفف عبارت Relative Strength Index است، و در زبان فارسی با عنوان شاخص قدرت نسبی از آن یاد میشود. اندیکاتور RSI بطور خیلی خلاصه، ابزار مفیدیست که در تحلیل تکنیکال مورد استفاده قرار میگیرد. میدانید که تحلیل تکنیکال نوعی از تحلیل است که دادههایی از جمله قیمت، روند قیمت، حجم بازار و … را گردآوری میکند و با آنالیز کردن آنها، سعی میکند رفتار کلی بازار را کشف و رفتار آینده بازار را پیشبینی کند.
تحلیل تکنیکال برای معاملهگرانی که قصد سرمایهگذاری در بازارهای مختلف را دارند ضروریست. از همین رو آنها از ابزارهای مختلفی برای دستیابی به یک تحلیل تکنیکال درست کمک میگیرند. RSI نیز یکی از همین ابزارهاست. در نقاط قوت MFI و Rنقاط قوت MFI و RSI SI این مقاله قصد داریم به آموزش اندیکاتور RSI بپردازیم و در کنار ارائه دانش لازم، تجربه و مهارت کافی برای استفاده از این اندیکاتور را نیز به شما عرضه کنیم.
تعریف کلی RSI
شاخص قدرت نسبی یا (RSI (Relative Strength Index یک نوسانگر یا همان اسیلاتور است که برای تعیین اندازه و سرعت تغییرات قیمتها استفاده میشود. با اعمال کردن RSI برروی نمودار قیمت، به یک ابزار تصویری مجهز خواهید شد که در کشف و تحلیل نقاط قوت و ضعف یک بازار (چه در زمان فعلی و چه در گذشته) به شما کمک میکند. این ابزار تصویری خود در قالب یک نمودار دیگر ظاهر میشود که در کنار نمودار اصلی، برای تحلیل روند و آینده قیمتها قابل استفاده است.
در بازارهای مختلف از جمله بازار ارزهای دیجیتال، زمان به بازههای مشخص و کوتاهتری به نام بازههای معاملاتی تقسیم میشود. تغییرات قیمت نیز معمولاً در همین بازههای معاملاتی بررسی میشوند. اندیکاتور RSI برای تعریف نقاط قوت و ضعف یک بازار، از ارزش بازار در زمان بسته شدن این بازهها استفاده میکند.
در دنیای امروز ما، RSI توانسته خود را بعنوان یک اندیکاتور معتبر برای تعیین روند قیمت اثبات کند. طیف کاربرد RSI بسیار گسترده است و از بازارهای سرمایهگذاری نقدی (مانند بازار سهام) گرفته تا بازارهایی که برپایه معاملات استقراضی کار میکنند (برای مثال بازار مشتقات)، همگی از این اندیکاتور استفاده میکنند.
تاریخچه RSI
سازنده اندیکاتور RSI شخصی به نام جی ولز وایلدر جی آر (J. Welles Wilder Jr.) است. وایلدر در ابتدا مکانیکی در نیروی دریایی بود. از همین رو، وی حرفه خود به بعنوان مهندس مکانیک را نیز ادامه میداد. البته وایلدر در زمینه معاملات کالاهای مختلف نیز تخصص داشت. پس از چند سال معامله در بازارهای مختلف، وایلدر تمرکز خود را برروی تحلیل تکنیکال معطوف کرد. در سال ۱۹۷۸، او کتابی را تحت عنوان «مفاهیم جدید در سیستمهای معاملات فنی» منتشر کرد. همین کتاب نقطه آغاز محبوبیت اسیلاتور طراحی شده توسط او به نام RSI بود.
اکنون که سالها از زمان ابداع RSI میگذرد، این اندیکاتور همچنان محبوبیت خود را حفظ کرده است. RSI ابزاریست که توسط تحلیلگران از سرتاسر جهان مورد استفاده قرار میگیرد. در این میان برخی از کاربران RSI کار وایلدر را بهبود بخشیدهاند و ویژگیهای بیشتری را به آن افزودهاند. یکی از بارزترین نمونههای این مسئله، شخصی به نام جیمز کاردوِل (James Cardwell) است که برای اولین بار از RSI برای تأیید روندها استفاده کرد.
مبانی اولیه اندیکاتور RSI
شاخص قدرت نسبی یا RSI یک اسیلاتور اصطلاحاً مومنتوم است. مومنتوم (Momentum) یک مفهوم در علم فیزیک است که عنوان میکند یک جسم در حال حرکت به روند حرکت خود ادامه میدهد، مگر این که نیرویی در خلاف جهت به آن وارد شود. در این صورت این جسم یا متوقف خواهد شد و یا در مسیر مخالف حرکت خواهد کرد. مومنتوم همچنین شتاب جسم در حال حرکت را نیز تعریف میکند. همین مفهوم در خصوص بازارهای مالی نیز صادق است.
RSI در محدوده بازهای از اعداد یا پارامترهای خاص عمل میکند. این اندیکاتور مشخصاً در محدوده صفر تا صد در نوسان است. هرچه RSI به صفر نزدیکتر باشد، احتمال صعودی شدن قیمت بیشتر است. و همینطور بالعکس، نزدیک شدن RSI به صد نشاندهنده افزایش احتمال شروع روند نزولیست. در قسمت بعدی این مقاله دلیل این مسئله را متوجه خواهید شد.
در خصوص بازه زمانی نیز، محبوبترین بازهای که برای RSI در نظر گرفته میشود بازه ۱۴ روزه است. البته معاملهگران مختلف از بازههای زمانی متفاوت و متنوعی استفاده میکنند.
با استفاده از RSI به چه اطلاعاتی دست پیدا میکنیم؟ سیگنالهای RSI
اندیکاتور RSI سیگنالهای مهم و قابلتوجهی را به کاربران ارائه میکند. بهرهگیری سریع از این سیگنالها میتواند به شما در انجام تریدهای موفق کمک کند. برخی از سیگنالهای RSI عبارتند از:
سیگنال اشباع خرید (Overbought) و اشباع فروش (Oversold)
وایلدر معتقد بود که وقتی قیمت یک کالا با شدت زیادی افزایش پیدا میکند و یا به نقاط قوت MFI و RSI عبارت دیگر مومنتوم بالاست، این یعنی کالای مورد نظر در شرایط اشباع خرید قرار گرفته است. این شرایط، بهترین موقعیت برای فروش این کالاست. همینطور وقتی که قیمت کالایی با شدت شروع به افت میکند و مومنتوم پایین است، این یعنی کالا در شرایط اشباع فروش قرار دارد. و این بهترین زمان برای خرید کالای مورد نظر است. بنابراین میتوان اینطور نتیجه گرفت که RSI کم را میتوان سیگنالی برای خرید، و RSI زیاد را سیگنالی برای فروش در نظر گرفت.
ممکن است این سوال در ذهنتان مطرح شده باشد که منظور از RSI زیاد یا کم چیست. طبق نظریه وایلدر، RSI بالای ۷۰ را باید منطقه اشباع خرید و RSI کمتر از ۳۰ را منطقه اشباع فروش در نظر گرفت. RSI بین ۳۰ تا ۵۰ سیگنال خاصی را نشان نمیدهد، و RSI حول ۵۰ نیز نشاندهنده ثبات و سکون بازار است.
حال برخی از معاملهگران معتقدند که تعریف وایلدر بیش از اندازه کلی است. از همین رو آنها این تعریف را محدودتر میکنند. برای مثال آنها RSI بالای ۸۰ را بعنوان منطقه اشباع خرید و RSI پایین ۲۰ را بعنوان منطقه اشباع فروش در نظر میگیرند. این تعاریف نقاط قوت MFI و RSI به کلی به دیدگاه معاملهگر بستگی دارند.
در دو تصویر زیر به ترتیب منطقه اشباع خرید و منطقه اشباع فروش در RSI را مشاهده میکنید. همانطور که میبینید، RSI بالای ۷۰ بعنوان اشباع خرید و RSI پایین ۳۰ بعنوان اشباع فروش در نظر گرفته شده است.
سیگنال اشباع خرید در RSI سیگنال اشباع فروش در RSI
واگرایی
واگرایی در RSI زمانی رخ میدهد که روند تغییرات قیمت با چیزی که RSI نشان میدهد متفاوت باشد. این ناهماهنگی در روند واقعی و اندیکاتور RSI غالباً از یک وارونگی قریبالوقوع خبر میدهد. در چنین مواقعی روند قیمت به احتمال زیاد تغییر خواهد کرد و جهت مخالف را پیش خواهد گرفت.
واگرایی میتواند دارای سه نوع صعودی یا گاوی (bullish)، نزولی یا خرسی (bearish) و مخفی (hidden) باشد.
واگرایی صعودی یا گاوی
واگرایی گاوی زمانی اتفاق میافتد که اندیکاتور در حالت صعودی و نمودار اصلی در حالت نزولی قرار داشته باشد، و همچنین کمینه قیمتهای نمایش داده شده در اندیکاتور، از کمینه قیمتهای نمودار واقعی بیشتر باشد. در چنین زمانهایی انتظار میرود که قیمت روند مخالفی را در پیش بگیرد و به حالت صعودی تغییر پیدا کند. از همین رو وایلدر معتقد بود که واگراییهای صعودی فرصتهای خوبی برای خرید هستند.
در تصویر زیر نمونهای از یک واگرایی صعودی را مشاهده میکنید.
واگرایی صعودی یا گاوی در RSI
واگرایی نزولی یا خرسی
واگرایی خرسی زمانی اتفاق میافتد که اندیکاتور در حالت نزولی و نمودار اصلی در حالت صعودی قرار داشته باشد، و همچنین بیشینه قیمتهای نمایش داده شده در اندیکاتور از بیشینه قیمتهای نمایش داده شده در نمودار اصلی کمتر باشد. در این مواقع انتظار میرود که روند قیمت وارونه شود و به حالت نزولی تغییر پیدا کند. از همین رو به عقیده وایلدر، واگراییهای نزولی فرصتهای خوبی برای فروش هستند.
در تصویر زیر نمونهای از یک واگرایی نزولی را مشاهده میکنید
واگرایی نزولی یا خرسی در RSI
دلیل وقوع واگرایی چیست؟
ممکن است این سوال در ذهنتان مطرح شود که چنین واگراییهایی به چه دلیل اتفاق میافتند؟ و از چه رو چنین تفاوتی در بین نمودار قیمت واقعی و نمودار اندیکاتوری مانند RSI وجود دارد؟ بنابراین پیش از پرداختن به نوع سوم از واگراییها، بد نیست به این سوال پاسخ دهیم.
حقیقت این است که با استفاده از RSI، شما به پیشبینی و تحلیل اندیکاتور اطمینان میکنید. تحلیل اندیکاتور این است که در یک نقاط قوت MFI و RSI زمان خاص، قیمت باید در حالت صعودی قرار داشته باشد. اما نمودار قیمت برعکس این را به شما نمایش میدهد. در واقع اندیکاتور با اطلاعات موجود در نمودار قیمت موافق نیست.
دلیل این امر میتواند مداخلههایی باشد که افراد عمداً در روند قیمت ایجاد کردهاند، تا بازار را به سمت دلخواه خود هدایت کنند. برای مثال افرادی که در دنیای بیت کوین آنها را بعنوان نهنگهای بیت کوین میشناسیم میتوانند با فروش بخشی از دارایی خود باعث کاهش قیمت شوند. این افراد سپس حجم به مراتب بیشتری را در این قیمت پایین خریداری خواهند کرد. و به همین دلیل، قیمت به یکباره افزایش خواهد یافت. به همین جهت است که گفته میشود واگراییها، خبر از وارونگی ناگهانی روند قیمت میدهند. برخی از کابران حرفهای ترجیح میدهند به تحلیل اندیکاتور بیشتر اعتماد کنند تا نمودار واقعی قیمت.
البته فراموش نکنید که واگراییها، بیشتر نشانههایی از این هستند که بازار در حال از دست دادن مومنتوم است. این واگراییها تضمینی برای تغییر کامل روند نیستند. همانطور که در مواقعی دیدهایم که واگرایی رخ داده، اما تغییر روند صورت نپذیرفته است. بنابراین بعنوان یک تریدر، بهتر است که استراتژیهای مدیریت ریسک را فراموش نکنید تا از خطر وقوع چنین اتفاقاتی در امان باشید. همچنین برای کاهش خطای اندیکاتورها، پیشنهاد میشود که از یک اندیکاتور واحد استفاده نکنید و اندیکاتورهای مختلف را در ترکیب با یکدیگر به کار ببرید.
واگرایی مخفی (hidden)
واگرایی مخفی از نظر تعریف و همچنین کاربرد مخالف دو نوع پیشین است. واگرایی مخفی نیز در شرایطی کاربرد دارد که نمودارهای اندیکاتور و قیمت مخالف یکدیگر هستند. اما با این تفاوت که در حالت گاوی، کمینه قیمت اندیکاتور از کمینه قیمت واقعی کمتر و در حالت خرسی، بیشینه قیمت اندیکاتور از بیشینه قیمت واقعی بیشتر باشد.
واگرایی مخفی (برخلاف نوع قبلی که واگرایی معمولی یا کلاسیک نام دارد) نمایشگر این است که ترند فعلی قیمت هنوز به پایان خود نرسیده، و همچنان ادامه خواهد داشت. بنابراین از واگرایی مخفی برای تأیید ترند فعلی استفاده میشود، نه بعنوان سیگنالی برای وارونگی آن.
در تصویر زیر تفاوت بین واگرایی کلاسیک و واگرایی مخفی را مشاهده میکنید.
مقایسه واگرایی معمولی یا کلاسیک و واگرایی مخفی در RSI
سیگنال شکست نوسان
سیگنال شکست نوسان که در زبان انگلیسی failure swing یا swing rejection نام دارد، از دیگر سیگنالهاییست که میتواند وارونگی روند قیمت را پیشبینی کند. تفاوت سیگنال شکست نوسان با واگرایی در این است که این سینگال مستقلاً در نمودار RSI و فارغ از نمودار قیمت قابل مشاهده است.
سیگنال شکست نوسان نیز مانند واگرایی دارای دو نوع صعودی (گاوی) و نزولی (خرسی) است.
سیگنال شکست نوسان صعودی (گاوی)
سیگنال شکست نوسان صعودی به شرایطی گفته میشود که RSI تا کمتر از ۳۰ تنزل پیدا میکند (یعنی به منطقه اشباع فروش وارد میشود). این نمودار سپس حالت صعودی پیدا میکند، خط ۳۰ را رد کرده و تا نقطه فرضی B بالا میرود. پس از آن دوباره پولبک میکند، اما بالای ۳۰ باقی میماند. در این شرایط تحلیل اندیکاتور این است که قیمت دوباره صعودی خواهد شد، و از نقطه B که نقطه اوج قبلی بود نیز پیشی خواهد گرفت. مشخص نیست که این روند صعودی در چه نقطهای متوقف خواهد شد. اما دست کم میتوانید مطمئن باشید که از نقطه B بالاتر خواهد رفت. بنابراین میتوان شکست نوسان صعودی را اینگونه خلاصه کرد:
- نمودار RSI تا کمتر از ۳۰ کاهش پیدا میکند (به منطقه اشباع فروش وارد میشود)
- اندیکاتور صعودی میشود، از خط ۳۰ عبور کرده و تا نقطه B نقاط قوت MFI و RSI پیش میرود
- اندیکاتور دوباره حالت نزولی گرفته و به ۳۰ نزدیک میشود اما از آن عبور نمیکند
- در نهایت میتوان پیشبینی کرد که اندیکاتور دوباره صعودی خواهد شد و از نقطه B نیز عبور خواهد کرد
این سیگنال را در تصویر زیر میتوانید به وضوح مشاهده کنید.
سیگنال شکست نوسان صعودی در اندیکاتور RSI
سیگنال شکست نوسان نزولی (خرسی)
سیگنال شکست نوسان نزولی دقیقاً متضاد سیگنال قبلیست. در این سیگنال اندیکاتور RSI تا بالای خط ۷۰ حرکت میکند و وارد منطقه اشباع خرید میشود. اندیکاتور سپس در حالت نزولی قرار میگیرد و تا نقطه B که پایینتر از ۷۰ قرار دارد تنزل میکند. پس از آن دوباره صعودی میشود، اما نمیتواند از خط ۷۰ عبور کند. در این شرایط، پیشبینی میشود که قیمت دوباره نزولی خواهد شد و از نقطه B نیز پایینتر خواهد رفت. سیگنال شکست نوسان نزولی را میتوان اینگونه خلاصه کرد:
- نمودار RSI از خط ۷۰ پیشی میگیرد و وارد منطقه اشباع خرید میشود
- اندیکاتور حالت نزولی پیدا میکند، از خط ۷۰ گذر میکند و در نقطه B متوقف میشود
- اندیکاتور دوباره صعودی میشود، اما نمیتواند از ۷۰ عبور کند
- در نهایت میتوان پیشبینی کرد که قیمت دوباره نزولی خواهد شد، تا جایی که از نقطه B نیز پایینتر خواهد رفت
سیگنال شکست نوسان نزولی در تصویر زیر به وضوح قابل مشاهده است.
سیگنال شکست نوسان نزولی یا خرسی در اندیکاتور RSI
محسابات و فرمولها
آخرین نکتهای که در خصوص RSI قصد داریم به آن بپردازیم، فرمولیست که این اندیکاتور برای تحلیل روندها به کار میگیرد. آگاهی از این فرمول برای کار با RSI ضروری نیست. اما درک درست از فرمولهای ریاضی به کار برده شده در این اندیکاتورها میتواند به شما در فهم منطق آنها کمک کند. و حتی اگر از کاربران حرفهایتر آنها باشید، میتوانید از مجموع این فرمولها برای دستیابی به فرمول خاص خود برای ترید استفاده کنید.
فرمول استفاده شده در RSI از این قرار است:
RSI = 100 – ۱۰۰/ (۱ + RS)
که در این فرمول، RS به میانگین سود بازار در بازه زمانی مورد نظر اشاره دارد.
جمعبندی
بیش از چهار دهه است که شاخص قدرت نسبی یا همان RSI به یکی از اساسیترین ابزارها برای همه تحلیلگرهای حرفهای جهان تبدیل شده است. استفاده وایلدر از مفهوم مومنتوم بسیاری از این تحلیلگرها را ترغیب کرد تا به واکاوی رابطه بین این مفهوم و تغییرات قیمتها بپردازند. با این وجود، RSI هنوز هم یکی از قویترین ابزارهاییست که یک تحلیلگر میتواند برای دستیابی به یک متد علمی ترید به کار ببندد.
البته سادهانگارانه است اگر ادعا کنیم با یک نگاه به RSI، پیشبینی روند قیمت برای هر شخصی میسر خواهد شد. برای استفاده درست از RSI یا هر اندیکاتور دیگری، ضرورت دارد که ابتدا زمان کافی را به مطالعه و تحقیق اختصاص دهید. از اندیکاتور نه به عنوان یگانه مرجع پیشبینی قیمت، بلکه بعنوان ابزاری برای تحلیل روند قیمت استفاده کنید. اگر RSI را به شیوه صحیح به کار ببندید، این اندیکاتور ابزار قابل اعتمادی برای تحلیل روند و نوسانات بازار خواهد بود.
اندیکاتور MFI چیست؟ | 2 سیگنال مهم این اندیکاتور
آموزش اندیکاتور mfi
در این مقاله قصد داریم تا یکی دیگر از اندیکاتور های پر کابرد و مهم را که آن را با نام اندیکاتور MFI می شناسیم و استفاده از آن در چارت پیشنهاد می شود را به شکل کامل بررسی کنیم.برای رشد در هر بازار سرمایه ای شما نیاز به دانش و ابزار های مختلف هستید. بازار ارزهای دیجیتال و فارکس از آن دسته از بازارها هستند که می توانند یک شبه شما را ثروتمند یا فقیر سازند.
اینکه در این بازارها سرمایه شما رشد کند یا از دست برود کاملا بستگی به رفتار شما دارد. این رفتار از علم شما سرچشمه می گیرد؛ در نتیجه با یادگیری و تجربه در هر بازاری، می توانیم انتظار رشد و سود های معقولانه ای را داشته باشیم. اندیکاتور ها یکی از ابزار هایی هستند که یادگیری آنها کمک بسزایی در رشد معاملات ما می کند. تا به امروز با انواع مختلفی از اندیکاتور ها از جمله اندیکاتور RSI آشنا شده ایم.
برای ورود به فارکس، حتما از بهترین بروکر های فارکس مناسب ایرانیان استفاده کنید. ما در این مقاله، بهترین بروکر ها را معرفی و بررسی کرده ایم.
آموزش ویدئویی اندیکاتور MFI و بک تست گرفتن از این اندیکاتور
آموزش اندیکاتور mfi
اندیکاتور MFI چیست؟
اندیکاتور ها یکی از ابزار های بسیاری مهمی هستند که به شکل غیر مستقیم از آینده بازار خبر می دهند. یادگیری استفاده از انواع اندیکاتور ها می توانند به معاملات ما نظم داده و در استراتژی معاملاتی خود موفق تر شویم. منظور از استراتژی معاملاتی همان تعیین نقطه ورود، حد ضرر و حد سود است. با استفاده از اندیکاتور ها می توانیم نقطه اصلاحی و بازگشتی بازار را به راحتی تشخیص داده و با توجه به آنها وارد معامله شده و از آن خارج شویم. اندیکاتور MFI یکی از اندیکاتور هایی است که در معاملات ما تاثیر زیادی داشته و عملکرد مشابهی با اندیکاتور RSI دارد.
اندیکاتور mfi
اندیکاتور MFI که مخفف MONEY FLOW INDEX است، به معنای شاخص جریان نقدینگی است. در یک تعریف ساده برای اندیکاتور MFI می توان گفت که این اندیکاتور داده ها و اطلاعات مربوط به قیمت و حجم را جمع آوری کرده و شاخص جریان نقدینگی در یک رمز ارز یا سهم نشان می دهد. این اندیکاتور کاربرد های مختلفی دارد که از جمله آنها می توان به واگرایی های شکل گرفته اشاره کرد که در ادامه به شکل جامع تری در مورد آنها صحبت خواهیم کرد.
اندیکاتور MFI نیز همانند سایر اندیکاتور ها در محدوده ای بین 25 تا 75 مورد بررسی قرار می گیرد. اندیکاتور mfi بیشتر از 80 افزایش نقدینگی و اندیکاتور mfi کمتر از 20 کاهش نقدینگی را به نمایش می گذارد. بر خلاف نوسانگر های عادی مانند اندیکاتور RSI، این اندیکاتور به جای اینکه نقاط قوت MFI و RSI صرفا شامل قیمت باشد، شامل داده های مربوط به حجم و قیمت است. به همین دلیل، برخی از تحلیلگران MFI را RSI وزنی – حجمی می نامند. موارد بیان شده در پاراگراف بعدی، دید شما نسبت به این اندیکاتور را وسیع تر می کنند:
- اندیکاتور MFI، یک شاخص فنی است که با استفاده از اطلاعات موجود برای قیمت و حجم، سیگنال های اشباع خرید و اشباع فروش را ارسال می کند.
- قرار گیری اندیکاتور MFI بالای 80 به عنوان اشباع خرید و قرار گیری آن زیر 20 اشباع فروش در نظر گرفته می شود؛ اگرچه سطوح 90 و 10 نیز هر از گاهی بجای ارقام قبلی استفاده می شوند.
- واگرایی بین اندیکاتور و قیمت قابل توجه است. به عنوان مثال، اگر اندیکاتور در حال افزایش باشد در حالی که قیمت در حال کاهش یا ثابت است، قیمت می تواند شروع به افزایش کند.
روش کار با اندیکاتور MFI
یکی از زمان های مناسب برای دریافت سیگنال از اندیکاتور MFI زمانی است که ما شاهد واگرایی در چارت قیمتی خود هستیم. واگرایی زمانی رخ می دهد که ما شاهد روند معکوس نوسانگر نسبت به روند قیمت در چارت هسیتم. علاوه بر آن اندیکاتور MFI با رسیدن به مناطق اشباع خرید و اشباع فروش به ما سیگنال های واضحی را ارسال می کند که در ادامه تک تک آنها را به شکل کامل بررسی خواهیم کرد.
سیگنال خرید
همانطور که حدس میزنید سیگنال خرید در منطقه اشباع فروش برای شما ارسال می شود. برای مثال به تصویر بالا مراجعه کرده و منطقه اشباع فروش که با پیکان مشخص شده است را مشاهده نمایید؛ در این منقطه ما شاهد رقمی زیر 20 برای اندیکاتور MFI هستیم که با مراجعه به چارت اصلی و قیمت رمز ارز، ریزش این ارز دیجیتال را مشاهده می کنیم.
در این حالت که اندیکاتور به زیر 20 رسیده است ما شاهد فشار فروش فوق العاده قوی از سوی معامله گران هستیم که در نهایت با ضعیف شدن این روند و قوت گاوها، می توان انتظار رشد برای بازار را داشت. پس در این نقطه بهترین کاری که می توان کرد، خرید و کم کردن میانگین است.
سیگنال فروش
زمانی که معامله گران و گاو های بازار، قدرت را در دستان خود می گیرند، فشار خرید و تقاضا بالا رفته و سبب می شود که اندیکاتور MFI در محدوده ای بالاتر از عدد 80 قرار بگیرد که به آن اشباع خرید گفته می شود. مسلما بعد از هر خرید سنگینی باید منتظر یک اصلاح قیمتی باشیم. زمانی این اندیکاتور در نقطه اشباع خرید قرار می گیرد، به ما سیگنال فروش ارسال می کند که دارایی خود را در یک پله یا تماما ( با توجه به استراتژی معاملاتی ) خارج کنیم.
همچنین یکی از موارد مهم در اندیکاتور MFI واگرایی است. این فرایند زمانی رخ می دهد که نوسانگر اندیکاتور و روند قیمت در خلاف جهت یک دیگر حرکت کنند. بگذارید با یک مثال برایتان بیان کنیم. فرض کنید شما یک رمز ارزی را در قیمت 10 دلار خریداری کرده اید؛ با مراجعه به چارت قیمتی متوجه می شوید که قیمت این ارز دیجیتال رو به کاهش است اما نوسانگر اندیکاتور در حال افزایش است ( با خط های روند ). در این صورت می گوییم که واگرایی شکل گرفته است و ما به کمک اندیکاتور MFI آن را تشخیص داده ایم.
آموزش صفر تا صد اندیکاتور MFI
اندیکاتور MFI یا شاخص جریان نقدینگی یک اندیکاتور از گروه نوسانگرهاست که میتواند جریان ورود و خروج نقدینگی به بازار را به فرم یک شاخص به نمایش بگذارد؛ بنابراین برای درک بهتر اندیکاتور MFI بهتر است به اهمیت جریان ورود و خروج نقدینگی به بازار سرمایه پی ببریم تا درک بهتری از کاربرد این اندیکاتور به دست بیاوریم.
اگر بخواهیم جریان ورود و خروج نقدینگی به بازار را توضیح دهیم، باید بگوییم که هنگامی که حجم پول در بازار زیاد میشود، نشان دهنده قدرت بالای خرید خریداران است که در نتیجه آن، فروشندگان هم تمایل چندانی به فروش در قیمت پایین نخواهند داشت به همین دلیل فروشندگان از عرضه اجتناب میکنند تا قیمتها افزایش پیدا کند. این افزایش قیمت تا آنجا ادامه پیدا میکند که قیمتها به اندازهای افزایش یابند که فروشندگان ترغیب به عرضه شوند. البته این مورد ممکن است به صورت وارونه هم اتفاق بیفتد و قیمتها نقاط قوت MFI و RSI با کاهش رو به رو شوند.
در بازار بورس در ایران هم وقتی سهام یک شرکت از سوی فعالان بازار مورد توجه قرار میگیرد، حجم زیادی از پول وارد شرکت میشود و قیمت سهام آن شرکت افزایش پیدا میکند. به همین دلیل تشخیص ورود نقدینگی به سهام یکی از روشهایی است که معامله گران میتوانند به کمک آن اقدام به خرید سهام کنند.
به دلیل اهمیت استفاده از اندیکاتور MFI برای نمایش جریان ورود و خروج نقدینگی، تصمیم گرفتیم تا در این مقاله درباره این اندیکاتور، بررسی سیگنالهای آن و تحلیل فرمولهای آن مطالبی را ارائه دهیم، پس با ما همراه باشید.
فهرست عناوین مقاله:
اندیکاتور MFI چیست؟
اندیکاتور MFI یا شاخص جریان نقدینگی (Money Flow Index) ورود و خروج نقدینگی را به بازار نشان میدهد. نکته جالب درباره اندیکاتور MFI این است که این اندیکاتور به اندیکاتور RSI شباهت دارد و تنها تفاوت آنها به چگونگی انجام محاسبات حجم در فرمول باز میگردد؛ به این شکل که در اندیکاتور RSI زمانی که اعداد به بالای مرز ۷۰ میرسند، اشباع خرید رخ میدهد و زمانی که اندیکاتور به زیر مرز ۳۰ میرسد، اشباع فروش اتفاق میافتد ولی در اندیکاتور MFI به این صورت است که زمانی که اندیکاتور به بالای ۸۰ برسد، اشباع خرید و زمانی که به عدد ۲۰ یا زیر آن برسد، اشباع فروش به وجود میآید.
کاربرد اندیکاتور MFI
خط روند در اندیکاتور MFI: در اندیکاتور MFI میتوانید از بعضی الگوهای قیمتی، برخی استراتژیها و هم چنین ابزارهایی که در نمودار قیمت وجود دارد، استفاده کنید. در این اندیکاتور از خط روند هم میتوان بهره برد و هنگامی که اندیکاتور MFI خط روند را میشکند، معامله گران بازار موفق به دریافت سیگنالهای ورود و خروج از سهم میشوند. چگونگی ترسیم این خط روند نیز مانند روش ترسیم خط روند در نمودار قیمت است.
توجه به این نکته ضروری است که از این متد بیشتر به منظور تأیید سیگنالها استفاده میشود و استفاده از آن به صورت هم زمان با سایر ابزارهای تحلیل تکنیکال میتواند توانایی شما را در انتخاب ناحیههای ورود و خروج به سهمها به شدت بالا ببرد.
واگرایی در اندیکاتور MFI: به جرأت میتوان گفت که مهمترین و اصلیترین کاربرد اندیکاتور MFI در نمایش واگراییها است. این واگراییها درباره تغییر روند هم هشدار میدهند و پدیدار شدن واگرایی در روندها و نمودارها نشانگر احتمال تغییر در روند موجود یا تضعیف روند است.
در برخی مواقع برخلاف اینکه اندیکاتور MFI سیگنالی مبتنی بر خرید یا فروش صادر کند، قیمت سهام رشد چندانی ندارد یا شاهد کاهش قیمت آن نیستیم. به همین دلیل صرفاً با استفاده از اندیکاتور MFI نمیتوان برای خرید یا فروش سهام اقدام کرد؛ این اندیکاتور هم نظیر دیگر اندیکاتورها فقط یک ابزار تحلیل تکنیکال است و بهتر است در کنار سایر ابزارهای تحلیل تکنیکال و تحلیل بنیادی به کار رود تا در نتیجه آن بتوان به یک سود بالا با ریسک پایین دست یافت.
پیشنهاد میکنیم مقاله چگونه در فارکس معامله کنیم را مطالعه کنید.
چگونگی محاسبه اندیکاتور MFI
به طور کلی برای یادگیری انواع اندیکاتورها، دانستن فرمول محاسبه آنها اهمیت چندانی ندارد اما بعضی از افراد مایل هستند تا به طور دقیق و کامل نحوه محاسبه اندیکاتورها را فرا بگیرند. همان طور که قبلاً به آن اشاره کردیم، اندیکاتور MFI به اندیکاتور RSI بسیار شبیه است و تفاوت این دو اندیکاتور در حجم معاملات است. بسیاری از تحلیل گران بر این باور هستند که اندیکاتور MFI در واقع همان اندیکاتور RSI است. لازم به ذکر است که محاسبات اندیکاتور MFI بسیار راحت و آسان است.
چگونگی محاسبه اندیکاتور MFI به این صورت است که در مرحله اول قیمت بسته با بیشترین و کمترین قیمت جمع شده و عدد به دست آمده بر ۳ تقسیم میشود؛ به عددی که در این محاسبه به دست میآید، قیمت تایپیکالی گفته میشود.
قیمت تایپیکالی = ۳/(بیشترین قیمت + کمترین قیمت + قیمت بسته)
در مرحله دوم، جریان نقدینگی محاسبه میشود. لازم به ذکر است که این جریان به سه دسته جریان مثبت و جریان منفی و جریان خنثی تقسیمبندی میشود. در ادامه این مطلب هر یک از این جریانها را به طور جداگانه مورد بررسی قرار میدهیم تا با مفهوم کلی آنها بیشتر آشنا شوید.
جریان نقدینگی مثبت: زمانی که قیمت تایپیکالی یک سهم از قیمت روز گذشته همان سهم بالاتر رود، در این صورت جریان نقدینگی را مثبت میگویند.
جریان نقدینگی منفی: زمانی که قیمت تایپیکالی یک سهم از قیمت روز گذشته همان سهم پایینتر رود و یا کمتر شود، در این صورت جریان نقدینگی را منفی میدانند.
جریان نقدینگی خنثی: زمانی که در قیمت تایپیکالی یک سهم نسبت به قیمت روز گذشته همان سهم هیچ گونه تغییری حاصل نشود، در این صورت به این وضعیت جریان نقدینگی خنثی میگویند.
جریان نقدینگی = قیمت تایپیکالی * حجم
در مرحله سوم نوبت به محاسبه نسبت نقدینگی میرسد و این نسبت از تقسیم جریان نقدینگی مثبت بر منفی به دست میآید:
نسبت نقدینگی = جریان نقدینگی منفی / جریان نقدینگی مثبت
با انجام محاسبات بالا، تمام دادههای مورد نیاز برای محاسبه اندیکاتور MFI تکمیل شده است و به راحتی میتوان شاخص جریان نقدینگی را محاسبه کنیم. البته لازم به ذکر است که تحلیل گران تکنیکال معمولاً نیازی به محاسبه اندیکاتور MFI ندارند و تنها به منظور آموزش و درک هرچه بهتر موضوع، نحوه محاسبه آن آموزش داده میشود.
((نسبت نقدینگی-۱)/۱۰۰) – MFI = 100
مطالعه مقاله آموزش اندیکاتور Envelope از دست ندهید.
روش کار با اندیکاتور
همان طور که پیشتر هم اشاره کردیم، اندیکاتور MFI شباهت زیادی به اندیکاتور RSI دارد. به این صورت که اندیکاتور MFI هم مانند اندیکاتور RSI نوسانات خود را در محدوده ۰ تا ۱۰۰ برقرار میکند و اگر بخواهیم به سطوح پر اهمیت در این اندیکاتور بپردازیم، باید به سطوح ۲۰ و ۸۰ اشاره کنیم. در واقع ناحیه ۸۰ در این اندیکاتور، ناحیه اشباع ورود نقدینگی است و ناحیه زیر ۲۰ ناحیه خروج نقدینگی محسوب میشود.
از سوی دیگر یکی از مواقع مناسب برای دریافت سیگنال از اندیکاتور MFI زمانی است که شاهد واگرایی در نمودار قیمت هستیم، واگرایی هم زمانی روی میدهد که روند معکوس نوسانگر نسبت به روند قیمت در نمودار را شاهد باشیم . علاوه بر این، اندیکاتور MFI با رسیدن به ناحیههای اشباع خرید و اشباع فروش، سیگنالهای واضحی میفرستد که در ادامه به آنها اشاره میکنیم:
سیگنال فروش اندیکاتور MFI
هنگامی که شاخص نمودار MFI رشد خود را آغاز کند از سطح ۸۰ وارد ناحیه اشباع ورود نقدینگی میشود؛ در این حالت مشخص میشود که جریان نقدی پول وارد بازار شده است.
با گذشت زمان، قیمتها افزایش پیدا میکنند و در نتیجه عرضهکنندگان انگیزه بیشتری پیدا میکنند و پس از مدت زمانی، افزایش فروش و خروج نقدینگی از بازار حاصل میشود. در این میان، یک تحلیلگر باید با نشانههای فروش آشنا باشد. زمانی این نشانهها بیشتر میشوند که نمودار MFI از ناحیه اشباع ورود نقدینگی خارج شود. در این صورت این نمودار از بالا به پایین سطح ۸۰ را میشکند. این موضوع نشان میدهد که با توجه به خروج نقدینگی به احتمال زیاد قیمت سهم ریزش خواهد داشت.
هم چنین یکی از مهمترین موارد در اندیکاتور MFI، واگرایی است. فرآیند واگرایی زمانی اتفاق میافتد که حرکت نوسانگر اندیکاتور و روند قیمت در خلاف جهت یکدیگر باشد. به عنوان مثال، فرض کنید شما یک ارز دیجیتال را به قیمت ۱۵ دلار خریداری کردهاید، پس از مدتی با مراجعه به نمودار قیمت در مییابید که قیمت این ارز دیجیتال رو به کاهش گذاشته است، ولی نوسانگر اندیکاتور با خطهای روند، در حال افزایش است، در این صورت میتوانیم بگوییم که واگرایی در حال انجام است و میتوان آن را به کمک اندیکاتور MFI تشخیص داد.
سیگنال خرید اندیکاتور MFI
به طور کلی فروش مداوم به همراه خروج نقدینگی از بازار موجب کاهش قیمت سهمها میشود و در نتیجه آن، با توجه به افزایش ارزش و افت قیمتها، باز هم در بین سرمایهداران شاهد ایجاد انگیزه برای خرید خواهیم بود و با گذشت زمان ورود نقدینگی به بازار را شاهد خواهیم بود. همین موضوع سبب میشود که نمودار MFI حرکت خود را آغاز کند و از ناحیه خروج نقدینگی به حالت عادی خود برگردد. ولی برای اینکه متوجه شوید که چه زمانی سیگنال خرید نقاط قوت MFI و RSI ارسال میشود، باید به این موضوع دقت کنید که هر زمان که سطح ۲۰ به دلیل خط MFI از پایین به بالا شکسته شود، در واقع سیگنال خرید ایجاد شده است و بهترین فرصت است که از موقعیت استفاده کنید و خرید خود را انجام دهید.
به عبارت دیگر، سیگنال خرید در ناحیه اشباع فروش برای شما ارسال میشود. معمولاً در این ناحیه ما شاهد عددی زیر ۲۰ برای اندیکاتور MFI خواهیم بود که پس از مراجعه به نمودار قیمت ریزش آن را خواهیم دید. در این حالت فشار فروش از سوی معامله گران افزایش پیدا میکند و در نهایت با تضعیف این روند، بازار رشد میکند.
اندیکاتور MFI یا شاخص جریان نقدی
اندیکاتور شاخص جریان نقدی Money Flow Index (یا به اختصار MFI) در گروه نوسانگرها یا همان اسیلاتورها و در بخش اندیکاتورهای حجم قرار دارد. برای محاسبات این اندیکاتور از قیمت و حجم در فرمولها استفاده میشود.
ساختار و کاربرد اندیکاتور MFI بسیار شبیه به اندیکاتور RSI است، با این تفاوت که در محاسبات آن از حجم معاملات نیز استفاده میشود. لذا از این اندیکاتور به عنوان RSI وزنی نیز نام میبرند. یکی از بهترین ابزارهای تکنیکال برای تشخیص مناطق اشباع خرید و اشباع فروش و سیگنالهای برگشت روند، اندیکاتور MFI میباشد.
تنظیمات اندیکاتور MFI
مطابق معمول در ابتدا با نحوه اجرای اندیکاتور در نرم افزار متاتریدر شروع میکنیم. تصویر زیر نحوه قرار دادن اندیکاتور بر روی نمودار در نرمافزار متاتریدر را نشان میدهد.
دوره زمانی مورد استفاده به صورت پیشفرض معادل ۱۴ کندل در نظر گرفته شده است، که ما نیز از همین عدد استفاده میکنیم. هر چه دوره زمانی مورد استفاده کوتاهتر باشد، نوسانات اندیکاتور شدیدتر خواهد بود.
در صورتی که تنظیمات اندیکاتور MFI بر روی گزینه tick قرار گیرد، ملاک محاسبات تعداد معاملات بوده و در صورتی که بر روی گزینه real قرار گیرد، ملاک محاسبات حجم معاملات است. پس بهتر است در تحلیلهای خود از گزینه real استفاده نماییم.
تنظیمات اندیکاتور MFI در نرمافزار متاتریدر
فرمولها و محاسبات (برای مطالعه بیشتر)
برای انجام محاسبات اندیکاتور MFI از قیمت ویژه (Typical Price) یک کندل استفاده میشود. توجه کنید که تمامی این محاسبات توسط نرمافزار انجام گردیده و شما به هیچ وجه نیازی به حفظ کردن آنها ندارید. محاسبات را مرحله به مرحله پیش میرویم :
۱- محاسبه قیمت ویژه
قیمت ویژه برابر با جمع بیشترین قیمت، کمترین قیمت و قیمت آخرین معامله تقسیم بر ۳ میباشد – [high+low+close)/3 = Typical Price)]
۲- محاسبه جریان نقدی
از ضرب قیمت ویژه در حجم معاملات، جریان نقدینگی یک کندل به دست میآید. – [Money Flow = Typical Price * Volume]
در این جا دو متغیر را تعریف میکنیم :
جریان نقدی مثبت یا positive money flow : جمع جریان نقدی در روزهایی که قیمت ویژه از قیمت ویژه روز قبل بیشتر بوده است.
جریان نقدی منفی یا negative money flow : جمع جریان نقدی در روزهایی که قیمت ویژه از قیمت ویژه روز قبل کمتر بوده است.
۳- محاسبه نسبت جریان نقدی
با تقسیم جریان نقدی مثبت بر جریان نقدی منفی، نسبت جریان نقدی به دست میآید. – (Money Flow Ratio = ( Positive Money Flow / Negative Money Flow
۴- محاسبه شاخص جریان نقدی
در نهایت شاخص جریان نقدی یا همان مقدار اندیکاتور طبق فرمول روبرو محاسبه میشود: [((MFI = 100 – (100 / (1 + Monet Flow Ratio]
سیگنال خرید و فروش MFI
میتوان گفت که از اندیکاتور MFI به نوعی برای اندازهگیری اشتیاق خریداران و فروشندگان و تشخیص پول هوشمند (smart money) استفاده میشود. مقدار این اندیکاتور بین دو عدد ۰ و ۱۰۰ در نوسان بوده و لذا در گروه اسیلاتورها (نوسانگرها) نیز طبقهبندی میشود. تشخیص مناطق اشباع خرید و اشباع فروش در یک نگاه، از ویژگیهای مهم این اندیکاتور است. به این صورت که دو مقدار ۸۰ و ۲۰ برای تشخیص این نواحی استفاده میشوند:
- اگر مقدار اندیکاتور از عدد ۸۰ بالاتر برود، قیمت وارد منطقه اشباع خرید شده و سیگنال فروش صادر میشود. سیگنال مهمتر زمانی صادر میشود که اندیکاتور سطح معیار ۸۰ را رو به پایین شکسته باشد.
- اگر مقدار اندیکاتور پایینتر از عدد ۲۰ قرار گیرد، قیمت وارد منطقه اشباع فروش شده و سیگنال خرید صادر میشود. سیگنال مهمتر زمانی صادر میشود که اندیکاتور سطح معیار ۲۰ را رو به بالا شکسته باشد.
تشخیص واگراییها با استفاده از اندیکاتور MFI
یکی دیگر از کاربردهای MFI تشخیص واگراییها است. از این اسیلاتور همانند سایر اسیلاتورها از جمله RSI و یا MACD برای تشخیص انواع واگراییها استفاده میشود. در تصویر زیر یک واگرایی معمولی منفی را بر روی سهام شرکت فولاد کاوه که با استفاده از اندیکاتور MFI شناسایی شده است را مشاهده میکنیم. پس از شکلگیری این واگرایی روند صعودی به پایان رسیده و سهم وارد فاز نزولی شده است.
شناسایی واگرایی معمولی منفی با استفاده از اندیکاتور MFI – نماد کاوه
نکته ! مهمترین استفاده از MFI در شناسایی واگراییهاست.
پیدا کردن خطوط روند و شکست روند بر روی اندیکاتور
همانند سایر اندیکاتورها، شما میتوانید روندها، نواحی شکسته شدن روند، برخی از الگوهای قیمتی و استراتژیهای مرتبط با این ابزارها را، به جای نمودار قیمت، بر روی اندیکاتور MFI نیز شناسایی کنید. از این روش بیشتر برای تأیید سیگنالها استفاده میشود.
شکست خط روند نزولی بر روی اندیکاتور MFI و سیگنال خرید – نماد فملی
توجه ! به هیچ وجه از سیگنالهای یک اندیکاتور به تنهایی استفاده نکنید!
چکیده مطلب :
بارها اشاره کردهایم که هر چند هر کدام از ابزارهای تکنیکال میتواند به تنهایی سیگنالهای مناسبی را برای خرید و فروش صادر کنند، اما برای انجام یک تحلیل مطمئن و با خطای کم نیاز به یک استراتژی معاملاتی با ترکیبی از این ابزارها داریم. MFI با شناسایی ورود و خروج پول هوشمند میتواند بخش مهمی از استراتژی شما باشد. سطوح معیار ۲۰ و ۸۰ و همچنین تشخیص واگراییها از مهمترین کاربردهای این اندیکاتور است. شما نیز به عنوان یک معاملهگر هوشمند میتوانید از اندیکاتور MFI به عنوان بخشی از استراتژی معاملاتی خود، و نه تمام آن، استفاده کنید.
درس 61 : شاخص جریان پول (MFI)
در این مطلب به معرفی و بررسی اندیکاتور مستقل شاخص جریان پول (MFI) میپردازیم و نحوهی تفسیر و محاسبه این اندیکاتور را مورد ارزیابی قرار میدهیم.
شاخص جریان پول(MFI)
نوع اندیکاتور: مستقل
شاخص جریان پول (MFI) یک اندیکاتور مومنتوم است که هم در تفسیر و هم محاسبه، مشابه شاخص قدرت نسبی (RSI) میباشد. با این حال، MFI از نظر حجم وزنی، شاخص سختتری است و بنابراین معیار خوبی برای قدرت جریان پول در داخل و خارج از اوراق بهادار محسوب میشود. این اندیکاتور «جریان پول مثبت» را با «جریان پول منفی» مقایسه میکند تا شاخصی ایجاد کند که بهمنظور شناسایی نقاط قوت یا ضعف یک روند، بتوان آن را با قیمت مقایسه کرد . مانند RSI، MFI در مقیاس 0 تا 100 اندازهگیری میشود و اغلب با استفاده از یک دوره 14 روزه محاسبه میشود.
MFI را میتوان بسیار مشابه RSI تفسیر کرد که در آن میتوان واگراییها و شرایط خرید/فروش اشباع را نشان داد.
واگراییهای مثبت و منفی بین سهام و MFI را میتوان بهعنوان بهترتیب سیگنالهای خرید و فروش استفاده کرد. چنانچه قیمت سهام کاهش یابد، اما جریان پول مثبت بیشتر از جریان پول منفی باشد، در آن صورت حجم بیشتری با افزایش قیمت روزانه نسبت به کاهش قیمت، همراه است. این نشاندهندهی یک روند نزولی ضعیف است که خبر از معکوسشدن در زمانی دارد که سرازیرشدن پول به اوراق بهادار، «قدرتمندتر» از پولی است که از آن خارج میشود.
همانند RSI ، MFI را میتوان برای تعیین اینکه آیا حجم بسیار زیاد یا خیلی کم، مرتبط با یک اوراق بهادار وجود دارد استفاده کرد. اگر اندیکاتور MFI به 80 و بالاتر برسد (خوانش نزولی) یک سهم «اشباع خرید» در نظر گرفته میشود. در سوی دیگر طیف، خوانش صعودی 20 و پایینتر نشان میدهد که یک سهم «اشباع فروش» است.
نمودار نمونه
«جریان پول» محصول قیمت و حجم است و تقاضا برای یک اوراق بهادار و یک قیمت معین را نشان میدهد. جریان پول همان شاخص جریان پول نیست، بلکه جزئی از محاسبه آن است. بنابراین در زمان محاسبه جریان پول، ابتدا لازم است قیمت میانگین را برای یک دوره زمانی پیدا کنیم. از آنجا که ما اغلب به دوره 14 روزه نگاه میکنیم، بهای اسمی را برای یک روز محاسبه خواهیم کرد و آن را برای محاسبه میانگین 14 روزه مورداستفاده قرار میدهیم.
(3 / قیمت بستهشدن روز + قیمت کف روز + قیمت سقف روز)) = بهای اسمی
(حجم) × ( بهای اسمی) = جریان پول
MFI نرخ جریان پول «مثبت» و جریان پول «منفی» را مقایسه میکند. اگر امروز بهای اسمی بیشتر از دیروز باشد، جریان پول «مثبت» درنظر گرفته میشود. برای میانگین 14 روزه، مجموع کل پول مثبت برای آن 14 روز، جریان پول مثبت است. MFI مبتنی بر نرخ جریان پول منفی / مثبت (نرخ پول) است.
(جریان پول منفی / جریان پول مثبت) = نرخ پول
سرانجام، MFI را میتوان با استفاده از نرخ زیر محاسبه کرد:
هر چه تعداد کمتری از روزها برای محاسبه MFI استفاده شود، نوسان آن بیشتر خواهد بود.
دیدگاه شما