ویدیوهای آموزشی :دلال و تاجر چیست؟

حق العمل کار مسئولیت حمل و نقل کالا در مسیر معینی را به عهده می‌گیرد و در ازای آن کمیسیونی دریافت می‌کند یا ممکن است از حق العمل کار خواسته شود کالایی را تامین کند و به شخصی تحویل دهد.
بنابراین حق العمل کار در فرایندهای تجاری و معاملات ذی‌نفع نیست و سود و زیان کار به او برنمی‌گردد. اگرچه ممکن است در مفاد قرارداد حق العمل کاری، شرایط خاصی بیان شود، اما به هر حال حق العمل کار کمیسیون معینی را دریافت می‌کند.
حق العمل کاری و دلالی به هم نزدیک‌اند، اما هر دو آن‌ها با تجارت تفاوت‌های بسیار زیادی دارند.

تعریف دلال

در این مقاله کوشیده ایم تا تعریف دلال را به زبان راحتی مطرح کنیم پس تا پایان مقاله با ما در ثبت پایش همراه باشید تا هر گونه سوال در ذهنتان پیش آمد براحتی پاسخ داده شود.

تعریف دلال

فعالیت های خدماتی واسطه ای

تجار واسطه آنهایی هستند که خدمت خود را وسیله تسهیل امور مشتریان خود، اعم از تجار یا اشخاص غير تاجر، قرار میدهند. بدون آنکه همراه با کمک به مشتریان در انعقاد معاملاتشان، مالی نیز در اختیار آنها قرار دهند. قانون تجارت، چهار شغل و فعالیت خدماتی واسطه ای را از مشاغل تجارتی به شمار آورده است:

دلالی
حق العمل کاری
عاملی
متصدیان تاسیساتی که برای انجام دادن بعضی امور ایجاد می شوند از قبیل تسهیل معاملات ملکی یا پیدا کردن خدمه

قانون تجارت از ماده ۳۳۵ تا ۳۵۶ به معرفی دلالی و بررسی مقررات حاکم بر دلالی پرداخته است. همچنین در همین راستا در سال ۱۳۱۷ قانون راجع به دلالان و نیز در ۱۳۱۹ آیین نامه راجع به مواد ۳ و ۱۱ قانون راجع به دلالان به تصویب رسید که حاوی مقررات متنوعی راجع به دلالی است. علاوه بر اینها، در سال ۱۳۱۹ آیین نامه دلالان معاملات ملکی و در سال ۱۳۵۲، آیین نامه دلالی رسمی بیمه نیز به تصویب رسیدند .

تعریف دلال

قانون تجارت در ماده ۳۳۵ دلال را بدین شکل تعریف کرده است: «دلال کسی است که در قبال اخذ اجرت واسطه انجام دادن معاملاتی می شود یا برای کسی که میخواهد معاملاتی انجام دهد، طرف معامله پیدا می کند.»

در قانون راجع به دلالان مصوب ۱۳۱۷ تعریفی از دلال ارائه نشده است ولی مشابه تعریف ماده ۳۳۵ در مقررات دیگر نیز به چشم می خورد. در آیین نامه دلالی رسمی بیمه مصوب ۱۳۵۲ در تعریف آن آمده است:

دلال رسمی بیمه شخصی است که با توجه به مفاد این آیین نامه در مقابل دریافت کارمزدہ واسطه انجام معاملات بیمه بین بیمه گذار و بیمه گر بوده و شغل او منحصرا ارائه خدمات بیمه ای می باشد.»

در لایحه جدید قانون تجارت، از مواد ۱۵ تا ۳۵ به مقررات دلالی پرداخته است، در ماده ۱۵ در تعریف آن مقرر می دارد: «دلالی، واسطه گری در انجام معاملات در برابر اجرت است.» در حقیقت، کار دلال معرفی کردن دو طرف به هم است و وی نه در انعقاد معامله نهایی نقشی دارد و نه ضامن اجرای درست معامله است.

به عبارت دیگر: «دلال فقط واسطه است و حدود عملیات او محدود به معرفی کردن طرفین معامله به یکدیگر است و ضامن اجرای معامله نیست و عنوان دلال به کسانی تعلق می گیرد که واسطه عملیات تجارتی و معاملات بین تجار می باشند ولی اگر دلال، معامله ای برای اشخاص غير تاجر انجام دهد.

با وجود آن که معامله مزبور از لحاظ طرفین معامله تجارتی محسوب نخواهد شد، عمل دلالی، تجارتی محسوب می گردد.»’

ماهیت قرارداد دلالی

هر چند قرارداد دلالی، نوعی نمایندگی است و دلال در حقیقت نماینده آمر به شمار می رود، ولی به نظر می رسد دلالی، یک قرارداد مستقلی بوده و از عقود معینی است که با تصویب قانون تجارت، وارد حوزه قراردادها شده است.

از این رو، می بایست بین آن و قرارداد وکالت تفکیک قائل شد. با وجود این، هرگاه قانون راجع به قرارداد دلالی، سکوت اختیار کرده باشد یا مطلب مبهم یا مجملی در قانون وجود داشت، در وهله نخست برای تکمیل آن باید به مقررات عقد وکالت در قانون مدنی مراجعه شود.

ماده ۳۳۵ قانون تجارت در این خصوص مقرر می دارد: «.. اصولا قرارداد دلالی تابع مقررات راجع به وکالت است.»

اقسام دلالی

بسته به موضوع فعالیت دلال می توان دلالی را به اقسام مختلفی تقسیم کرد. ماده ۷ قانون راجع به دلالان، دلالی را به اعتبار موضوع به سه قسم تقسیم کرده است:

1-دلالی برای معاملات ملکی؛

2-دلالی برای معاملات تجارتی؛

3-دلالی برای خوار و بار و سایر امور شهری.

شخص می تواند در رشته های مختلف دلالی کند ولی برای هر یک می بایست پروانه جداگانه بگیرد؛ دلال می تواند در معامله ای که به عنوان دلال انجام میدهد، شخص سهیم باشد.
همچنین باید دانست که مراجعه به دلال برای انجام معامله فقط در معاملات بورس اجباری است.

4-شرایط اشتغال به دلالی

در خصوص شرایط لازم برای اشتغال به دلالی، قانون تجارت، سکوت کرده است ولی قانون دلالان، شرایطی را مقرر نموده است. مهترین شرط، داشتن پروانه دلالی است. برای اخذ پروانه دلالی، شرایطی لازم است.

این شرایط در ماده ۲ قانون دلالان، منعکس شده است که به شرح زیر است:

شرایط دلالی

انجام خدمت سربازی یا داشتن گواهی نامه دلال و تاجر چیست؟ معافیت؛
دارا بودن ۲۵ سال تمام
داشتن گواهی نامه تحصیلات ابتدایی؛
اطلاعات فنی مناسب با اموری که عهده دار دلالی آنها هستند؛
عدم شهرت به نادرستی؛
نداشتن محکومیت به ارتکاب جنایت و ورشکستگی به تقصیر و کلاهبرداری و خیانت در امانت و سرقت؛
دادن وجه الضمان یا ضمانت نامه دلال و تاجر چیست؟ یا وثیقه.

مرجع صالح برای صدور پروانه دلالی را هیات وزیران می بایست تعیین نمایند.

هیات وزیران در تاریخ 21/5/1319 به موجب ماده یک تصویب نامه راجع به دلالان ملکی، مقام صالح برای صدور پروانه دلالی معاملات ملکی را «اداره کل ثبت اسناد و املاک» اعلام نموده است که با عنایت به تغییر عنوان اداره کل ثبت اسناد و املاک و تأسیس «سازمان ثبت اسناد و املاک کشور» در شرایط کنونی صدور پروانه دلالی معاملات ملکی در صلاحیت «سازمان ثبت اسناد و املاک کشور» قرار دارد.

وظایف دلال

قانون تجارت برای دلال، وظایف متعددی بیان کرده است. مهمترین وظایفی که برای دلال عنوان شده است موارد زیر است:

تاجر کیست و فرق تاجر و دلال چیست؟

در ماده ی یک قانون تجارت تاجر به کسی اطلاق می شود که معاملات تجارتی را به عنوان شغل معمولی خود قرارداده است.در این تعریف وقتی صحبت ازمعاملات تجاری می شود منظور خرید و فروش اموال منقول است و اموال غیر منقول محاسبه نمیشود.

در جمله ی تعریف شده، واژه ی معمولی به معنای تکرار عمل تجارت است ، به نحوی که فرد تاجر از این راه درامد کسب کند. برای مثال کسبه جزء تجار محسوب می شوند و از این رو مشول مزایای قوانین تجاری می شوند. البته با این تفاوت که نیازی نیست دفتر تجارتی داشته باشند و اگر موفق به پرداخت بدهی های خود نشوند قوانین مربوط به ورشکستگی شامل حال آن ها نخواهد شد.

انواع تاجر

مورد بعدی که در این خصوص باید بدانید این است که تاجر می تواند هم حقیقی و هم حقوقی باشد.از دیگر شرایط ،داشتن حساب به اسم خود شخص تاجر است. یعنی اگر حساب به نام شخص دیگری باشد، صاحب حساب به عنوان تاجر شناخته می شود.

در مبحث شناخت تاجر دو مورد باید بررسی شود: «موضوعی بودن» و «شخصی بودن». در علم حقوق به کسی که دارای حق و تکلیف باشد شخص گفته می شود که یا حقیقی است یا حقوقی. شخص حقیقی به فرد اطلاق می شود و شخص حقوقی به گروهی از افراد که منافع مشترک دارند.

در توضیح تاجر حقیقی و حقوقی، همانطور که قبلا گفته شد تاجر حقیقی همان فرد است و تاجر حقوقی شامل موسسات غیر تجارتی، شرکتهای تجارتی، شرکت های دولتی، دولت و موسسات دولتی می باشد.

شرکت های تجاری دو نوع هستند که در زیر به آنها اشاره ای مختصر میکنیم:

شرکت هایی که موضوع آنها تجاری بوده و از جمله آن می توان به شرکت های تضامنی، شرکت های نسبی، شرکت با مسئولیت محدود، شرکت مختلط سهامی و غیر سهامی و … اشاره کرد. شرکت هایی که موضوع آنها تجاری نبوده و شکل تجاری دارند، مانند شرکت های سهامی عامی و سهامی خاص و …. تمامی این شرکت ها از لحاظ حقوقی تاجر تلقی می شوند.

بنابر قانون کسبه نیز کسانی هستند که میزان فروش سالیانه آنها بیش از ۱۲ میلیون تومان نباشد و افرادی که در زمینه حمل ونقل کار میکنند نیز جزئی از کسبه حساب می شوند مانند شوفر ها و رانندگان تاکسی و رانندگان اتوبوس و غیره.

البته با توجه به بالا رفتن نرخ کالاها و امثالهم بهتر است تجدید نظری در رابطه با مقدار این سقف پولی در نظر گرفته

ورشکستگی

برای یک تاجر هیچ موضوعی مهم تر از اعتبارش نیست. از این رو تمام تلاش خود را در راستای حفظ آن دلال و تاجر چیست؟ می کند. اگر تاجری اعتبارش را از دست دهد و نتواند بدهی های خود را پرداخت نماید، و اینکه مجموع دارایی های شخص از بدهی های وی کمتر باشد، طبق قانون باید اعلام ورشکستگی کند. این دارایی ها تمام اموال تاجر از جمله منقول و غیر منقول را شامل می شود.

امروز میخوام به یک از مهم ترین دغدغه های تجارت یعنی سرمایه و تفاوتش با دلال بودن جواب بدم. میخوام به شما نشون بدم شما برای تجارت کردن نیاز به سرمایه ندارید. چه بخواهید برند باشید، صاحب کارخونه باشید، چه بخواید تجارت ساده انجام بدید بدون اینکه برند از خودتون بسازید، شما نیاز به هیچگونه سرمایه ای نخواهید داشت و به راحتی میتوانید با یک کمی باهوش بودن برای خودتون وارد تجارت بشید، پول های خوبی رو به دست بیارید و هیچگونه ریسکی رو هم حتی متحمل نشید.

تاجر کیست؟

بزارید یکم از قبل تر شروع کنم، تاجر کیه؟ به کی میگن تاجر؟ از قدیم به کسی میگفتن تاجر که یه محصولی رو از یک منطقه ای میخرید و به یک منطقه دیگه می برد و میفروخت. امروز تاجر کسی هست که یک محصول رو در حجم بالا میگیره، مقداری توی اون سود میکنه و اون رو به بقیه میفروشه. حالا ممکنه اینجا محصول رو مثلا از چین بخره، وارد ایران بکنه و بفروشه، ممکنه بره کرمانشاه نخود بخره و به کل ایران بفروشه. فرقی نمیکنه به هر حال داره در بحث خرید و فروش در حجم کلان کار میکنه.

فرق تاجر و دلال چیست؟

آیا تاجر همون دلاله؟ نه! دلال به یک فردی میگن که معمولا دنیاش خیلی کوچیکه، رو اعداد خیلی کم کار میکنه و هرروز رو یه محصول کار میکنه، محصولی که فکر میکنه توش پول داره، توش سود وجود داره. مثلا یه دلال امروز میره سکه میخره، دلار میخره، یه هفته بعد میره پراید میخره، ۲۰۶ میخره، ۴روز بعدش زمین میخره، ممکنه یه وقتی هم بره قند و شکر بخره. دلال به محصول کاری نداره، بهش میگن امروز تو فلان محصول سوده میره روی اون کار میکنه.

ولی یک تاجر ۵۰سال، ۴۰ سال، ۷۰ سال رو یه محصول خاص کار میکنه. همیشه محصولش پارچه است، همیشه محصولش قنده، همیشه محصولش ماشینه، این تجارتش رو انجام میده و روی سایر محصولات هیچوقت ورود نمیکنه. پس بین تاجر و دلال فرق قائل بشید، هیچوقت یک تاجر رو دلال ندونید. یک دلال آدم کوچیکیه و فقط سود لحظه ای براش مهمه، هیچوقت رو هیچ محصولی متخصص نمیشه.

با این تعریف خب شما باید برید یک محصول رو در حجم بالا بخرید و بعد بیاید سود کنید و بفروشید. وقتی میخواید بخرید نیاز به یک سرمایه زیادی دارید. شما باید یک انبار بزرگ از نخود در کرمانشاه داشته باشید، یه حجره در بازار تهران، تا بعد بتونید به عنوان تاجر نخود کار کنید. شما باید برید ده کانتینر، بیست کانتینر از چین محصول وارد بکنید بعد در ایران بفروشید و سود کنید. این تفکر عمومی در مورد تجارته، سرمایه ای بسیار بالا.

اگر شما هم میخواهید تجارت کنید میتوانید شروع کنید اما باید بدانید تجارت خطراتی را نیز به همراه دارد و یکی از این خطرات خطر ورشکستگی در تجارت است که اثرات جبران ناپذیری بر زندگی افراد میگذارد پس بهتر است با پشتوانه مالی مناسب پا در عرصه تجارت بگذارید .

تفاوت تجارت و دلالی

دلال از یکی جنس می‌گیرد و به دیگری می‌دهد، تاجر هم از یکی جنس می‌گیرد و به دیگری می‌دهد.
در تفاوت بین تاجر و دلال، چه عاملی تعیین‌کننده است؟ آیا حجم معامله تعیین‌کننده است؟ مهم‌ترین تفاوت تاجر با دلال، تک‌محصولی بودن تاجر است.
تاجری که برای بیست سال، تاجرِ پارچه بوده، اگر وضعیت بازار پراید یا وضعیت بازار سکه خوب شود، پراید و سکه نمی‌خرد. می‌گوید: کار و تخصص من پارچه است و من پارچه را می‌شناسم.
وقتی شما با یک دلال صحبت می‌کنید، می‌بینید هیچ اطلاعات فنی از محصول خود ندارد. ولی می‌بینید یک تاجر حرفه‌ای از خود کارخانه‌دار هم اطلاعات دلال و تاجر چیست؟ تخصصی بیشتری دارد.

دلالی در قانون تجارت

جنسی که روی آن دلالی می‌شود، جنسی است که به نوسان خورده باشد و این نوسان‌ها در جایی افت می‌کنند و متوقف می‌شوند، به همین دلیل دلال‌ها پولدار نمی‌شوند؛ چون ممکن است آخرین باری که کالای زیادی در اختیار دارند، بازار سقوط کند.
دلال دو پراید می‌خرد. قیمت پراید بالا می‌رود، بنابراین دفعه بعد با سودی که کرده، چهار پراید می‌خرد، طمع می‌کند و دفعه بعد ده پراید می‌خرد اما دفعه بعدی که قیمت پراید افت می‌کند، پانزده تا بیست پراید روی دست او می‌ماند و این تمام سود قبلی او را از بین می‌‌برد.
برای همین من تا به حال دلال پولدار ندیدم، اما تاجر پولدار زیاد دیدم.
وضعیت دلال‌ها سینوسی است و مدام بالا می‌روند و دوباره پایین می‌افتند.

قائم مقام آراد

تجارت و کسب و کار انواع مختلفی دارد که بیشتر مردم از معانی دقیق هر کدام و تفاوت‌های آن‌ها با یکدیگر اطلاعی ندارند.
بسیاری از افراد تجارت را با دلالی یکی می‌دانند و به همین دلیل، نگاه مثبتی به تجارت ندارند. در حالی که فرایندهای تجاری و همچنین میزان درآمد در تجارت بسیار با دلالی متفاوت است.
در این مقاله قصد داریم علاوه بر ارائه تعریف مفاهیمی همچون تجارت، دلالی و حق العمل کاری بر اساس کتاب قانون تجارت ایران، به ویژگی‌ها و تفاوت‌های هر کدام با یکدیگر بپردازیم.

تاثیر فرهنگ در اقتصاد

فرهنگ و نوع رفتار مردم یک کشور در اقتصاد آن بسیار تاثیرگذار است، به‌گونه‌ای که می‌تواند باعث رشد اقتصادی یا افول آن بشود.
در کشورهایی که فرهنگ آن‌ها از راه‌اندازی کسب و کار حمایت می‌‌کند، علاقه به تاسیس شرکت و فعالیت در عرصه‌های مختلف تجاری و اقتصادی بسیار بیشتر است.

متاسفانه در کشور ما دیدگاه خوبی نسبت به تجارت و راه‌اندازی کسب و کارهای شخصی وجود ندارد. شاید یکی از دلایل به وجود آمدن دلال و تاجر چیست؟ این فرهنگ منفی، برداشت‌های اشتباه مردم از کلماتی مثل کارآفرینی، کسب و کار و تجارت باشد.
اما بار مثبت یا منفی یک کلمه در نزد مردم، معنای اصلی آن را تغییر نمی‌دهد، به‌خصوص که امروزه بسیاری از کلمات ارزش خود را از دست داده‌اند یا بار معنایی آن‌ها تغییر کرده است.
در ادامه مفاهیم تجارت و دلالی را بر اساس معنای واقعی‌شان در اقتصاد تعریف می‌کنیم که با برداشت عامه مردم از آن‌ها متفاوت است.

چه کسانی تاجر محسوب می شوند؟

بر اساس ماده یک کتاب قانون تجارت ایران، تاجر کسی است که اقدام به انجام مبادلات تجاری می‌کند. اما کسی که تجارت کار معمولش نیست و فقط هر از گاهی معامله‌ای انجام می‌دهد، از نظر قانون تاجر شناخته نمی‌شود.

هر نوع معامله‌ تجاری فرایند خاصی دارد و تولیدکنندگان باید شرایط تجاری به‌خصوصی را فراهم کنند تا مبادله و فروش کالاهای آن‌ها انجام شود.
به عبارت دیگر، برای به سرانجام رسیدن مبادلات تجاری لازم است امور مربوط به حمل و نقل، پرداخت، صدور پیش‌فاکتور و قرارداد و موارد دیگر انجام شود. بنابراین تاجر باید توان و اطلاعات لازم برای انجام مبادلات تجاری را داشته باشد و از طرف دیگر، انجام مبادلات تجاری هم کار معمول او باشد.
کسی که هر از گاهی معامله‌ای می‌کند، نمی‌تواند خودش را تاجر بنامد؛ چون نه از نظر قانون و نه از نظر عرف بازار، تاجر شناخته نمی‌شود.

تعریف دلالی در قانون تجارت

در ماده ۳۳۵ قانون تجارت ایران دلال به این صورت تعریف شده: «دلال کسی است که در مقابل اجرت، واسطه انجام معاملاتی می‌شود و یا برای دیگران طرف معامله پیدا می‌کند».

اگرچه دلالی هم قسمی از تجارت است، اما با تجارت به معنای شناخته‌شده آن متفاوت است. در واقع دلال برای خانه یا ماشینی مشتری پیدا می‌کند که مالک آن‌ها نیست.
اگر در فرایند معامله مشکلی پیش بیاید، مثلا خانه یا سند آن ایرادی داشته باشد، برای دلال مشکلی ایجاد نمی‌شود، او در این قضیه مسئولیتی ندارد و فقط کمیسیون یا درصد خود را می‌گیرد.
اگر خریدار بعد از پایان معامله متوجه شود خانه یا ماشینی که معامله کرده، بر خلاف ادعای فروشنده ایرادی دارد، می‌تواند علیه فروشنده شکایت کند، اما این مسئله در اعتبار دلال تغییری ایجاد نمی‌کند.
به‌طور کلی دلال‌ها اعتباری در بازار به دست نمی‌آورند که بخواهند آن را از دست بدهند.

تفاوت های دلالی با تجارت

در تجارت امکان کسب هویت و برند شدن وجود دارد و حتی فروشندگان دوره‌گرد هم می‌توانند به خاطر کیفیت محصول یا مناسب بودن قیمت‌شان شهرت و اعتبار کسب کنند. اما دلال‌ها هیچ هویتی ندارند و حتی اگر دلالی بتواند صد خانه را بفروشد، کسی نمی‌گوید این شخص توانایی خوبی در پیدا کردن خانه دارد.

مشاوران املاکی که سال‌ها سابقه فعالیت دارند، نتوانسته‌اند در میان هم‌صنفان خود برند شوند، اما حتی تاجرانی که با محصول ساده‌ای مثل گچ کار می‌کنند، این فرصت را دارند که به‌عنوان تاجر آن محصول شناخته و معروف شوند.
بر خلاف تاجران، دلال در معامله و خرید و فروش، صاحب کالا نیست و فرایندهای تجاری را هم مدیریت نمی‌کند.
فرایندهای تجاری بسیار پیچیده‌تر از دلالی است و با شناخت انواع مدل‌های تجاری خواهید فهمید که هر کدام از فرایندهای تجاری چقدر می‌تواند به یک تاجر ارزش بدهد.

حق العمل کاری یا دریافت کمیسیون

بر اساس ماده ۳۵۷ قانون تجارت که به موضوع حق العمل کاری می‌پردازد، حق العمل کار کسی است که در ازای کاری که انجام می‌دهد، کمیسیون یا حق العملی دریافت می‌کند. حق العمل کاری مدلی از تجارت است، اما حق العمل کار هم تاجر نیست.

تفاوت تجارت و دلالی

تفاوت تجارت و دلالی:
دلال از یکی جنس می گیرد و به دیگری می دهد، تاجر هم از یکی جنس می گیرد و به دیگری می دهد.
در تفاوت بین تاجر و دلال، چه عاملی تعیین کننده است؟ آیا حجم معامله تعیین کننده است؟ مهم ترین تفاوت تاجر با دلال، تک محصولی بودن تاجر است.

تاجری که برای بیست سال، تاجرِ پارچه بوده، اگر وضعیت بازار پراید یا وضعیت بازار سکه خوب شود، پراید و سکه نمی خرد. می گوید: کار و تخصص من پارچه است و من پارچه را می شناسم.

وقتی شما با یک دلال صحبت می کنید، می بینید هیچ اطلاعات فنی از محصول خود ندارد. ولی می بینید یک تاجر حرفه ای از خود کارخانه دار هم اطلاعات تخصصی بیشتری دارد.

دلالی در قانون تجارت:
جنسی که روی آن دلالی می شود، جنسی است که به نوسان خورده باشد و این نوسان ها در جایی افت می کنند و متوقف می شوند، به همین دلیل دلال ها پولدار نمی شوند؛ چون ممکن است آخرین باری که کالای زیادی در اختیار دارند، بازار سقوط کند.

دلال دو پراید می خرد. قیمت پراید بالا می رود، بنابراین دفعه بعد با سودی که کرده، چهار پراید می خرد، طمع می کند و دفعه بعد ده پراید می خرد اما دفعه بعدی که قیمت پراید افت می کند، پانزده تا بیست پراید روی دست او می ماند و این تمام سود قبلی او را از بین می برد.

برای همین من تا به حال دلال پولدار ندیدم، اما تاجر پولدار زیاد دیدم. وضعیت دلال ها سینوسی است و مدام بالا می روند و دوباره پایین می افتند. تجارت و کسب و کار انواع مختلفی دارد که بیشتر مردم از معانی دقیق هر کدام و تفاوت های آن ها با یکدیگر اطلاعی ندارند.

بسیاری از افراد تجارت را با دلالی یکی می دانند و به همین دلیل، نگاه مثبتی به تجارت ندارند. در حالی که فرایندهای تجاری و همچنین میزان درآمد در تجارت بسیار با دلالی متفاوت است.

در این مقاله قصد داریم علاوه بر ارائه تعریف مفاهیمی همچون تجارت، دلالی و حق العمل کاری بر اساس کتاب قانون تجارت ایران، به ویژگی ها و تفاوت های هر کدام با یکدیگر بپردازیم.

تأثیر فرهنگ در اقتصاد:
فرهنگ و نوع رفتار مردم یک کشور در اقتصاد آن بسیار تأثیرگذار است، به گونه ای که می تواند باعث رشد اقتصادی یا افول آن بشود.

در کشورهایی که فرهنگ آن ها از راه اندازی کسب و کار حمایت می کند، علاقه به تأسیس شرکت و فعالیت در عرصه های مختلف تجاری و اقتصادی بسیار بیشتر است.

متاسفانه در کشور ما دیدگاه خوبی نسبت به تجارت و راه اندازی کسب و کارهای شخصی وجود ندارد. شاید یکی از دلایل به وجود آمدن این فرهنگ منفی، برداشت های اشتباه مردم از کلماتی مثل کارآفرینی، کسب و کار و تجارت باشد.

اما بار مثبت یا منفی یک کلمه در نزد مردم، معنای اصلی آن را تغییر نمی دهد، به خصوص که امروزه بسیاری از کلمات ارزش خود را از دست داده اند یا بار معنایی آن ها تغییر کرده است.

در ادامه مفاهیم تجارت و دلالی را بر اساس معنای واقعی شان در اقتصاد تعریف می کنیم که با برداشت عامه مردم از آن ها متفاوت است.

چه کسانی تاجر محسوب می شوند؟
بر اساس ماده یک کتاب قانون تجارت ایران، تاجر کسی است که اقدام به انجام مبادلات تجاری می کند. اما کسی که تجارت کار معمولش نیست و فقط هر از گاهی معامله ای انجام می دهد، از نظر قانون تاجر شناخته نمی شود.

هر نوع معامله تجاری فرایند خاصی دارد و تولیدکنندگان باید شرایط تجاری به خصوصی را فراهم کنند تا مبادله و فروش کالاهای آن ها انجام شود.

به عبارت دیگر، برای به سرانجام رسیدن مبادلات تجاری لازم است امور مربوط به حمل و نقل، پرداخت، صدور پیش فاکتور و قرارداد و موارد دیگر انجام شود. بنابراین تاجر باید توان و اطلاعات لازم برای انجام مبادلات تجاری را داشته باشد و از طرف دیگر، انجام مبادلات تجاری هم کار معمول او باشد.

کسی که هر از گاهی معامله ای می کند، نمی تواند خودش را تاجر بنامد؛ چون نه از نظر قانون و نه از نظر عرف بازار، تاجر شناخته نمی شود.

تعریف دلالی در قانون تجارت:
در ماده 335 قانون تجارت ایران دلال به این صورت تعریف شده: (دلال کسی است که در مقابل اجرت، واسطه انجام معاملاتی می شود و یا برای دیگران طرف معامله پیدا می کند).

اگرچه دلالی هم قسمی از تجارت است، اما با تجارت به معنای شناخته شده آن متفاوت است. در واقع دلال برای خانه یا ماشینی مشتری پیدا می کند که مالک آن ها نیست.

اگر در فرایند معامله مشکلی پیش بیاید، مثلا خانه یا سند آن ایرادی داشته باشد، برای دلال مشکلی ایجاد نمی شود، او در این قضیه مسئولیتی ندارد و فقط کمیسیون یا درصد خود را می گیرد.

اگر خریدار بعد از پایان معامله متوجه شود خانه یا ماشینی که معامله کرده، بر خلاف ادعای فروشنده ایرادی دارد، می تواند علیه فروشنده شکایت کند، اما این مسئله در اعتبار دلال تغییری ایجاد نمی کند. به طور کلی دلال ها اعتباری در بازار به دست نمی آورند که بخواهند آن را از دست بدهند.

تفاوت های دلالی با تجارت:
در تجارت امکان کسب هویت و برند شدن وجود دارد و حتی فروشندگان دوره گرد هم می توانند به خاطر کیفیت محصول یا مناسب بودن قیمت شان شهرت و اعتبار کسب کنند. اما دلال ها هیچ هویتی ندارند و حتی اگر دلالی بتواند صد خانه را بفروشد، کسی نمی گوید این شخص توانایی خوبی در پیدا کردن خانه دارد.

مشاوران املاکی که سال ها سابقه فعالیت دارند، نتوانسته اند در میان هم صنفان خود برند شوند، اما حتی تاجرانی که با محصول ساده ای مثل گچ کار می کنند، این فرصت را دارند که به عنوان تاجر آن محصول شناخته و معروف شوند.

بر خلاف تاجران، دلال در معامله و خرید و فروش، صاحب کالا نیست و فرایندهای تجاری را هم مدیریت نمی کند. فرایندهای تجاری بسیار پیچیده تر از دلالی است و با شناخت انواع مدل های تجاری خواهید فهمید که هر کدام از فرایندهای تجاری چقدر می تواند به یک تاجر ارزش بدهد.

حق العمل کاری یا دریافت کمیسیون:
بر اساس ماده 357 قانون تجارت که به موضوع حق العمل کاری می پردازد، حق العمل کار کسی است که در ازای کاری که انجام می دهد، کمیسیون یا حق العملی دریافت می کند. حق العمل کاری مدلی از تجارت است، اما حق العمل کار هم تاجر نیست.

حق العمل کار مسئولیت حمل و نقل کالا در مسیر معینی را به عهده می گیرد و در ازای آن کمیسیونی دریافت می کند یا ممکن است از حق العمل کار خواسته شود کالایی را تامین کند و به شخصی تحویل دهد.
بنابراین حق العمل کار در فرایندهای تجاری و معاملات ذی نفع نیست و سود و زیان کار به او برنمی گردد.

اگرچه ممکن است در مفاد قرارداد حق العمل کاری، شرایط خاصی بیان شود، اما به هر حال حق العمل کار کمیسیون معینی را دریافت می کند. حق العمل کاری و دلالی به هم نزدیک اند، اما هر دو آن ها با تجارت تفاوت های بسیار زیادی دارند.

دلال کیست و چه وظایفی دارد؟

دلال کیست و چه وظایفی دارد؟ – به موجب ماده 335 قانون تجارت: «دلال کسی است که در مقابل اجرت، واسطه انجام معاملاتی شده یا برای کسی که می خواهد معاملاتی نماید، طرف معامله پیدا کند. اصولا قرارداد دلالی تابع مقررات راجع به وکالت است».

به موجب ماده 7 قانون راجع به دلالان مصوب 1317 دلالی بر سه نوع است:

1- دلالی برای معاملات ملکی؛

مدیر تصفیه کیست و چه وظایفی دارد؟

ورشکستگی و آثار آن

2- دلالی برای معاملات تجارتی؛

3- دلالی برای خواروبار و سایر امور شهری.

شخص می تواند در رشته های مختلف دلالی نماید ولی باید برای هریک از آنها پروانه جداگانه اخذ کند. مرجع صدور پروانه دلالی معاملات بازرگانی وزارت امور اقتصاد و دارایی و مرجع صدور پروانه دلالی معاملات ملکی اداره کل ثبت اسناد و املاک است. قابل ذکر است که مطابق ماده 336 قانون تجارت دلال علاوه بر شغل دلالی، شخصاً نیز می تواند تجارت کند.

سوال: اگر شخصی بدون داشتن پروانه به دلالی بپردازد آیا مستحق اجرت می باشد؟ دلالی دلالان بدون پروانه باطل نیست و دلال بدون پروانه مستحق اجرت نیز خواهد بود. در این موارد محاکم او را مستحق اجرت می دانند.

قرارداد دلالی چیست؟

اگر آمر به دلال ماموریت دهد که معامله معینی را برای وی انجام و خرید یا فروش مشخصی را عملی سازد و در ازای آن اجرت معینی دریافت دارد، این قرارداد «دلالی» نامیده می شود. لازم به ذکر است که قرارداد دلالی تابع مقررات راجع به وکالت است. بنابراین قرارداد دلالی عقدی جایز است.

به صورت موردی می توان وظایف و تکالیف دلال را به شرح ذیل بیان نمود:

1- مطلع کردن طرفین معامله از جزئیات معامله ولو اینکه دلالی را فقط برای یکی از طرفین معامله انجام دهد (ماده 337 قانون تجارت).

2- نگهداری نمونه کالا (ماده 340 ق.ت).

3- امکان دلالی برای چند نفر در زمان واحد به شرط آگاه کردن آمرین از این ترتیب (ماده 341 ق.ت).

4- ممنوعیت دلال از قبض وجه و تادیه دین و اجرا گذاردن تعهدات مگر اینکه اجازه نامه مخصوص داشته باشد (ماده 338 ق.ت).

مسئولیت های دلال

1- دلال در مقابل هریک از طرفین، مسئول تقلب و تقصیرات خود است (قسمت اخیر ماده 337 قانون تجارت).

2- مسئولیت نگهداری از اسناد و اشیایی که در ضمن معامله به او داده شده است (ماده 339 ق.ت). توجه شود که برای دلال در این خصوص فرض تقصیر شده است؛ یعنی دلال مسئول تلف اسناد و اشیای مزبور است و تنها با اثبات اینکه تلف مزبور مربوط دلال و تاجر چیست؟ به او نبوده از مسئولیت معاف خواهد شد.

3- مسئولیت دلال در صحت و اعتبار امضای اسناد (ماده 342 ق.ت).

4- هرگاه طرفین معامله یا یکی از آنها به اعتبار شخص دلال معامله نموده باشد دلال نسبت به موضوع تعهد خود مسئول است (ماده 345 ق.ت).

5- مسئولیت دلال در صورت منتفع یا سهیم بودن در معامله به شرط وقوع خسارت به طرف نا آگاه از وضعیت واقعی دلال (ماده 346 ق.ت).

6- مسئولیت تضامنی دلال با آمر خود در اجرای تعهد در صورت سهیم بودن او در معامله (ماده 347 ق.ت).

استحقاق دریافت اجرت دلالی مشروط به دو شرط است:

1- معامله به راهنمایی یا وساطت دلال تمام شده باشد (ماده 348 ق.ت).

2- معامله از نوع معاملات ممنوعه نباشد (ماده 353 ق.ت).

پس از حصول شرایط فوق سه حالت ممکن است رخ دهد:

الف) معامله قطعی و منجز بوده و انجام یافته باشد؛ در این صورت دلال استحقاق اجرت کامل را دارد (ماده 348 ق.ت).

ب) معامله با رضایت طرفین (اقاله) و یا به علت خیاری بودن فسخ شود؛ در این صورت دلال مستحق اجرت خواهد بود مشروط بر اینکه فسخ معامله مستند به دلال نباشد (ماده 352 ق.ت).

ج) معامله مشروط به شرط تعلیقی باشد؛ در این صورت دلال پس از حصول شرط مستحق اجرت خواهد بود. دلال کیست و چه وظایفی دارد؟

لازم به ذکر است که حق الزحمه دلالی به دو طریق معین می گردد:

1- قرارداد خصوصی؛

2- تعیین حق الزحمه بر اساس میزان معین شده در تعرفه رسمی.

در خصوص قسمت اخیر باید توجه شود که طرفین قرارداد دلالی نمی توانند برخلاف قانون دلالان و آیین نامه مربوط به آن میزان حق الزحمه بیشتری برای دلالان معین نماید.

احسان نصوحی ارسال به ایمیل 27 بهمن 1393 آخرین بروزرسانی: 21 خرداد 1400

دلال و تاجر چیست؟

تعریف دلال

تعریف دلال