آیا خرید سهام حرام است؟

حکم شرعی فارکس: نگاهی جامع به فتوای مراجع تقلید درباره معاملات فارکس

آیا خرید سهام حرام است؟

1- خرید و فروش سهام و استفاده از سود آن

سؤال: آیا خرید و فروش سهام (با شرایطی که فعلا در ایران دارد ) و همچنین استفاده از سود حاصله صحیح است یا خیر .سوال دوم بنده این است که اگر برای جبران تورم بالایی که ایران دارد تمام سرمایه خود را به سکه (مثلا بهار آزادی )تبدیل و بعدا آنها را بفروشیم چه حکمی دارد ؟

پاسخ: در صورتی که مقدار سهام و ارزش آن معلوم باشد اشکالی ندارد و در این صورت استفاده از سود حاصله بی مانع است. 2- مانعی ندارد.

2- سرمایه گذاری در بورس

سؤال: سرما یه گذاری در بورس از نظر شرعی مانعی دارد؟

پاسخ: بورس هرگاه مربوط به سهام کارخانه ها باشد، سرمایه گداری در آن مانعی ندارد.

3- خرید و فروش سهام

سؤال: آیا خرید و فروش سهام در بورس اوراق بهادار از لحاظ شرعی اشکال دارد ؟ اگر اشکالی ندارد آیا برای خرید سهام شرکتی باید از کار آن شرکت مطلع باشیم یا صرف آنکه آن شرکت در بورس اوراق بهادار است وقصد اینجانب هم بدست آوردن سود ناشی از خرید فروش سهام و همچنین مشارکت در اقتصاد کشور است خرید و فروش سهام آن شرکت بلامانع است؟

پاسخ: اطلاع اجمالی کافی است و خرید و فروش سهام اشکالی ندارد.

4- سرمایه گذاری در شرکت های خارج از کشور

سؤال: 1-میخواستم بدونم سرمایه گزاری درشرکتهای بورس خارج از کشوراشکال دارد؟2-واگر شرکت بر خلاف تعهداتش سرمایه گذاری دیگری انجام داد(حرام )وما متوجه آن نشدیم سود حاصله چه حکمی دارد؟

پاسخ: در صورتی که سرمایه گذاری در جای مشروعی باشد و آن کس که سرمایه گذاری کرده رضایت به نوع جدید بدهد مانعی ندارد.

5- دریافت و پرداخت ارزش افزوده تضمین شده

سؤال: مؤسّسان شرکتى در زمان تأسیس شرکت، و براى ترغیب و تشویق مردم به خرید سهام آن، امتیاز خاصّى به شرح زیر براى خریداران سهام در نظر مى گیرند. «در صورتى که سهامدارى مایل به فروش سهم خود باشد، مؤسّسان خرید سهام وى را پس از 6 ماه از تشکیل شرکت تضمین نموده، و علاوه بر پرداخت ارزش اسمى سهم سالانه، مبلغى معادل 20% قیمت سهام به عنوان ارزش افزوده به وى پرداخت خواهند کرد.»

برخى از سهامداران به علّت وجود چنین امتیازى، اقدام به خرید سهام شرکت مورد نظر مى نمایند. با توجّه به وجود شبهه شرعى براى برخى از مؤسّسان (تضمین کنندگان 20% ارزش افزوده) و خریداران سهام، خواهشمند است نظر مبارکتان را در خصوص پرسش ذیل اعلام فرمایید:

حکم شرعى پرداخت یا دریافت ارزش افزوده تضمین شده، بدون این که مبتنى بر معامله خاصّى بوده و سود واقعى آن معامله محسوب شود، چیست؟

پاسخ: هرگاه تعهّد کرده اند آن سهام را به این قیمت خریدارى کنند، باید به این تعهّد عمل شود.

6- فروش سهام شرکت ها توسط بانک

سؤال: آیا بانکها مى توانند به نمایندگى از شرکتها، سهام آنها را بفروشند و در قبال آن وجهى دریافت کنند؟

پاسخ: اشکالى ندارد.

7- سود سهام شرکت ها

سؤال: با توجه به اینکه در سیستم حسابداری شرکت ها سود ناشی از تجدید ارزیابی اموال در آخر سال محاسبه نمی شود و به سرمایه گذاران (سهام داران) پرداخت نمی شود آیا این مسئله اشکال شرعی ندارد؟

پاسخ: سهام سهامداران هر گونه سودی داشته باشد، یا ترقی قیمت پیدا کند متعلق به سهامداران خواهد بود مگر اینکه قبلا با آنها شرط خاصی شود.

8- فعالیت در بورس های بین المللی

سؤال: من چند وقت پیش از شما در مورد سرمایه گذاری در بازار بورس فارکس پرسیدم و شما فرمودید جایز نیست.حال میخواستم بدانم این حکم شامل سایر بورسهای بین المللی از قبیل بورس اوراق بهادار یا بورس فلزات گرانبها و نفت یا بورس ایران نیز میشود؟

پاسخ: در صورتیکه عملکرد آنها مشابه فارکس باشد آنها را نیز شامل می شود.

9- خرید سهام با شرط بازگشت عین و درصدی از سود

سؤال: شخصی که ریسک پذیر نیست مقداری پول به من داده است تا با آن سهام خریداری کنم و بعد از یک سال عین پول برگردانده شود (چه قیمت سهام بالا یا پایین باشد) همچنین درصدی از سودی که به آن سهام تعلق گرفته نیز پرداخت شود.

آیا این معامله دارای اشکال است؟

پاسخ: خالی از اشکال نیست.

10- خرید و فروش سهام شرکت بیمه

سؤال: در صورتیکه سهام شرکت بیمه در بورس اوراق بهادار عرضه شود، آیا خرید و فروش سهام آن شرکت مجاز می باشد؟

پاسخ: چنانچه مقدار سهم و قیمت آن کاملاً مشخص باشد اشکالی ندارد.

11- معاملات آتی سهام در بورس

سؤال: با توجه به اینکه در بورس اوراق بهادار معاملات آتی سهام هم انجام می شود و این به شکل قانون هم درآمده است ولی نظر آیت الله مکارم شیرازی حرمت آن است و با توجه به اینکه قانون در کشور اسلامی لازم الاجراست و تخطی از آن فعل حرام است در مورد معامله آتی سهام یا سکه که در بورس مدت هاست در جریان است چه نظری می فرمایید ؟

پاسخ: همانگونه که قبلا بیان شد این نوع معاملات یعنی خرید و فروش آتی که نه جنس موجود است و نه قیمت پرداخت می شود باطل است.

12- سرمایه گذاری برای فرزند نابالغ در قالب سهام

سؤال: پدر من در سن کودکی برای سرمایه گذاری در قالب سهام کرده است و آن را به عنوان هدیه به من داده است و حالا که من به سن بلوغ شرعی رسیده ام دو سوال برای من به وجود آمده است. آیا به مبالغی که به من در سنین کودکی هدیه داده شده خمس تعلق می گیرد یا نه؟ و نیز آیا به سود این سهام ها که هم اکنون در این سن که به بلوغ شرعی رسیده ام به من می رسد خمس تعلق می گیرد یا نه؟ در ضمن اینکه من وجه نقد نیز تاکنون از این بابت دریافت آیا خرید سهام حرام است؟ نکرده ام و سودم تبدیل به سهام شده است.

پاسخ: شما باید خمس اصل سهام (بنابر احتیاط واجب) و خمس سودی که تاکنون به دست آورده اید را بپردازید؛ و سودی که از این به بعد به شما می رسد چنانچه تا سال خمسی مصرف نشود نیز خمس دارد.

احکام شرکت در معاملات بورس طبق فتوای حضرت آیت الله سیستانی

شفقنا-حضرت آیت الله العظمی سیستانی به پرسشی هایی درباره معاملات در بورس پاسخ گفته است.
به گزارش شفقنا متن پرسش وپاسخ مطرح شده بدین شرح است:

پرسش: به طور کلی شرکت در معاملات بورس واقعی نه مجازی چه حکمی دارد ؟

پاسخ: خرید و فروش سهام صحیح است ، البته اگر معاملات شرکت سهامی حرام باشد ، مثل آنکه به داد و ستد شراب و یا معاملات ربوی مشغول باشد ، خرید سهام آن ، و مشارکت در این معاملات جایز نیست .

پرسش: آیا خرید و فروش سهام در بورس اوراق بهادار تهران خمس دارد ؟

پاسخ: این نوع معامله مانند هر تجارت دیگر است سر سال بر سودی که کرده اید خمس لازم است طبیعی است مقدار قرض جزء سود نیست .

پرسش: عده ای هستند که بورس شغل آنها می باشد . آنها به مطالعه وضعیت شرکتها به این نتیجه می رسند که ارزش سهام شرکتی بالا خواهد رفت و لذا اقدام به خرید سهام آن شرکت می کنند و بعد از گران شدن سهام آن شرکت با فروش سهام سود می کنند . با توجه به نوسانات بازار گاهی سودهای کلانی می کنند البته گاهی نیز ضررهای کلانی می کنند . اگر ما سرمایه مان را دراختیار این اشخاص قرار دهیم پولی که از این راه به دست می اید چه حکمی دارد ؟

پاسخ: اشکال ندارد مگر اینکه سهام شرکتهای معامله با محرمات یا بانکهای ربوی باشد .

آیا خرید سهام حرام است؟

سلام علیکم. گفتنی است این جانب در حال حاضر در بازار بورس سهام و ارز (بر پایه‌ی کوتاه مدت و بلند مدت) مشغول به تجارتم. اما می‌خواهم نظر اسلام را در خصوص خرید و فروش سهام به طریق سریع و حرفه‌ای که به «Day Trading» یا تجارت روز معروف است (که از بالا پایین شدن قیمت سهام در آن روز سود می‌برند)، می‌خواهم بدانم که آیا این کار حلال است؟

اگر معاملات؛ واقعی و در چارچوب قوانین اسلامی باشد، صحیح است.

ضمائم:

پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سؤال، چنین است: [1]

حضرت آیت الله العظمی خامنه ای (مد ظله العالی):

بطور کلی فعّالیّت در بورس و خرید سهام و تعیین سود سالانه برای آن بر طبق مصوبه مجلس شورای اسلامی که به تأیید شورای محترم نگهبان قانون اساسی رسیده انجام می‌گیرد محکوم به صحّت و حلیّت است.

حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی):

خرید و فروش سهام صحیح است ، البته اگر معاملات شرکت سهامى حرام باشد، مثل آنکه به داد و ستد شراب و یا معاملات ربوى مشغول باشد، خرید سهام آن، و مشارکت در این معاملات جایز نیست.

حضرت آیت الله آیا خرید سهام حرام است؟ العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی):

بورس هرگاه مربوط به سهام کارخانه‌ها باشد سرمایه‌گذاری در آن مانعی ندارد.

حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی (مد ظله العالی):

به طور کلی معاملات بورسی چنانچه با اجتماع جمیع شرایط صحت و لزوم باشد فی نفسه مانعی ندارد.

حضرت آیت الله العظمی نوری همدانی(مد ظله العالی):

خرید و فروش سهام بلا مانع است، مگر آنکه معامله صورتهای دیگری داشته باشد.

حضرت آیت الله مهدی هادوی تهرانی (دامت برکاته):

بهره گیری از نوسانات قیمت در کوتاه مدت و حتی یک روز و کمتر در صورتی که معامله واقعی و غیر صوری باشد و در چارچوب قوانین و مقررات و نیز ضوابط شرعی انجام شود، جایز است.

[1]. استفتا از دفاتر آیات عظام: خامنه ای، سیستانی، مکارم شیرازی، صافی گلپایگانی، نوری همدانی (مد ظلهم العالی) توسط سایت اسلام کوئست.

در پی استفتاء سؤال شما از دفاتر مراجع معظم تقلید، پاسخ های زیر دریافت گردیده است:حضرت آیت الله العظمی خامنه ای (مدظله العالی):نمى‌توانید.حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله العالی):جایز نیست.حضرت .

تجارت الکترونیکی آنگونه که تعریف کرده اند، عبارتست از تجارت بی واسطه ای که در آن مشتری کالای واقعی یا خدماتی را از طریق اینترنت خریداری می کند. این نوع تجارت از جهت الکترونیکی بودن و ساده و آسان بودن و .

تجارت الکترونیک به معنای اطلاع رسانی، تبلیغات، خرید و فروش کالاها از طریق سیستم های مخابراتی و ابزارهای پردازش داده ها است . اگر در تجارت الکترونیکی، چیزی مانند عقد لفظی یا کتبی وجود داشته باشد( که قطعاً .

این سؤال خیلی کلی است زیرا واژه معامله در فقه و عرف به معانی متعددی همچون:معامله به معنای اعم ، معامله به معنای اخص و معامله به معنای متوسط بین اخص و اعم می آید. معامله به معنای اعم یعنی اعمال و وظایفی .

کسب درآمد ناشى از افزایش اعضا به صورت شبکه‌اى خواه از طریق عرضه کالا یا خدمات و یا دریافت حق عضویت ‏و یا بازاریابى و یا شیوه‌هاى مشابه دیگر (داخلى باشد یا خارجى و تحت هر نام و عنوانى) .

آیا سود دریافتی از صندوق های سرمایه گذاری با درآمد ثابت از نظر شرعی حلال است؟

همانطور که مستحضرید این صندوق ها از مصادیق تعریف صورت گرفته در بند 20 ماده یک قانون بازار بهادار مصوب مجلس شورای اسلامی در آذر 1384 و بند "ه" ماده یک قانون توسعه ابزارهای و نهادهای مالی جدید به منظور تسهیل در اجرای سیاست های کلی اصل چهل و چهارم قانون اساسی مصوب آذر ماه 1388 می‌باشد. در خصوص صندوق درآمد ثابت کاریزما بطور اخص همانطور که در سایت این صندوق نیز قابل مشاهده است به شماره 11302 نزد سازمان بورس اوراق بهادار تهران به ثبت رسیده و تحت نظارت آن سازمان می‌باشد. از این لحاظ فعالیت این صندوق کاملاً قانونی و در سیطره حکومت جمهوری اسلامی مشغول به فعالیت است. این قوانین همگی مصوب مجلس شورای اسلامی تصویب و انطباق آن با شریعت اسلامی توسط شورای محترم نگهبان صحه گذاشته شده است.

ممکن است سوالی ایجاد شود که قانون کلی به تصویب مجلس و تائید شورای محترم نگهبان رسیده است ولی دستورالعمل ها و شیوه نامه ها آن چطور؟

در این خصوص نیز باید اشاره کرد تمامی دستورالعمل ها و شیوه نامه ها در بازار سرمایه قبل از تصویب و اجرایی شدن توسط کمیته فقهی سازمان بورس بررسی و انطباق آن با شریعت اسلامی و فقه جعفری بررسی خواهد شد و پس از تائید آن کمیته، اجازه تصویب در نهادهای مربوطه و اجرایی شدن خواهد یافت. در این خصوص نظر شما را به اظهار نظر حجت الاسلام مصباحی مقدم (ریاست محترم کمیته فقهی سازمان بورس) در خصوص شرعی بودن سرمایه گذاری در بازار سرمایه و سهام شرکت ها و همچنین تمام ابزارهای مالی جدید بکار گرفته شده در این بازار به گزارش خبرگزاری ایلنا به آدرس ذیل جلب می نمایم:

موضوع فعالیت و نحوه سرمایه گذاری وجوه اخذ شده مردم در منابع مختلف

همانطور که اشاره شد این آیا خرید سهام حرام است؟ صندوق پس از ابلاغ قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید ایجاد شده است و بنظر می رسد برای یافتن جواب باید موضوع فعالیت این صندوق ها را دانست.

بر اساس اساسنامه و امیدنامه مصوب این صندوق موضوع فعالیت به شرح ذیل میباشد:

موضوع فعالیت اصلی صندوق، سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار با درآمد ثابت (اوراق مشارکت، اوراق اجاره و اوراق بهادار رهنی و سایر اوراق بهادار با درآمد ثابت) و سپرده های و گواهی سپرده بانکی و موضوع فعالیت فرعی آن مشارکت در تعهد پذیره‌نویسی یا تعهد خرید اوراق بهادار است. نسبت سرمایه گذاری در هر کدام از این بخش ها بنا به تشخیص مدیر صندوق متفاوت است که می توانید نصاب های مجاز را در امید نامه بارگذاری شده در سایت رسمی صندوق ملاحظه بفرمائید.

برای اینکه بدانیم سودهای پرداختی این صندوق از نظر شرعی چه حکمی دارد باید بدانیم این سودها از چه منابعی حاصل شده است بصورت کلی در صندوق سرمایه گذاری درآمد ثابت کاریزما و سایر صندوق های مشابه منابع جمع آوری شده در 3 قسمت ذیل سرمایه گذاری خواهد شد:

• سهام شرکت ها (در این صندوق بنا به ماهیت آن و انتظار ریسک کمتر، معمولا بخش کمتری از منابع را در سهام شرکت ها سرمایه گذاری میگردد چرا که سهام شرکت ها دارای ریسک بالاتری هستند و پاسخگوی انتظارات کم ریسک مشتریان اینگونه صندوق ها نیستند).
• اوراق های مشارکت و سایر اوراق درآمدثابت در چارچوب یکی از عقود یازده گانه مجاز در شریعت اسلامی
• سپرده های کوتاه مدت و بلند مدت بانکی

بطور مثال ترکیب دارایی صندوق درآمد ثابت کاریزما در تاریخ 15 فروردین 1400 به شرح تصویر زیر میباشد:

همانطور که ترکیب دارایی های صندوق را مشاهده میکنید حدود 50% از منابع اخذ شده از مردم در جایی غیر از سپرده های بانکی است! قابل مشاهده است که حدود 50% از منابع در سهام و اوراق مشارکت یا سایر اوراق هایی که در چارچوب عقود اسلامی مجاز است سرمایه آیا خرید سهام حرام است؟ گذاری شده اند.

تکلیف در خصوص سود و یا زیان حاصل از معاملات مربوط به سهام شرکت ها تا حدودی روشن تر است ولی در خصوص سود اوراق مشارکت مباحث عدم قطعیت در سود و . مطرح می باشد که جهت استحضار نظر مراجع اعظام در خصوص سود و یا زیان احتمالی حاصل از سرمایه گذاری در دو حوزه "سهام" و "اوراق مشارکت" به شرح ذیل می باشد:

• نظر مراجع اعظام در خصوص سود اوراق مشارکت: https://b2n.ir/x86028
• نظر مراجع اعظام در خصوص سود و زیان حاصل از سرمایه گذاری در سهام شرکت ها : https://b2n.ir/b67892

در خصوص سود سپرده بانکی که بیشتر سوالات در این بخش خواهد بود، مسایل زیادی فقهی تاکنون مطرح شده است ولی به هر حال مراجع اعظام تاکنون بطور قطع و یقین سود سپرده های بانکی را حرام شرعی اعلام نکرده اند و تنها مسئله ای که قطعاً آن را حرام اعلام کرده اند مبحث دیرکرد و جرایم تاخیر تادیه دیون بوده که این موضوع برای این صندوق صادق نیست چرا که ماهیتاً صندوق ها در سمت سپرده گذار هستند و جرایم تاخیر در سمت وام گیرندگان از بانک ها و موسسات اعتباری مطرح است.

در خصوص خود سود سپرده های بانکی باید عنوان داشت مراجع بصورت کلی سود سپرده های بانکی را حلال دانسته آیا خرید سهام حرام است؟ اند به شرط آنکه بانک‌ها مسایل شرعی را رعایت کنند و فرد سپرده گذار نیز نیت دریافت سود قطعی در ازای سپرده گذاری نداشته باشد در واقع در ازای قرض نمی‌تواند قید دریافت سود نماید. در اینخصوص نظر شما را به مجموعه استفتائات حضرت آیت الله العظمی خامنه ای دامه برکاته مندرج در لینک ذیل جلب می نمایم (سوال1914 و 1920 و 1926 و 1935 در اجوبه الاستفتائات حضرت آیت الله العظمی خامنه ای دامه برکاته) https://farsi.khamenei.ir/treatise-content?id=167&pid=167&tid=-1

یک نکته مهم در تمام فتاوای مراجع عظام مشاهده می‌شود بحث تعیین سود قطعی در ابتدای سرمایه گذاری و . است. در این خصوص باید اشاره داشت که صندوق درآمدثابت کاریزما تاکنون سود ثابت و قطعی پرداخت نکرده است! نظر شما را به جدول سود پراختی ماهانه به ازای هر یک واحد سرمایه گذاری (یک میلیون ریال) در یک و نیم سال گذشته جلب می نماید:

برای نمونه سود اردیبهشت ماه سال 99 به ازای هر واحد سرمایه گذاری یک میلیون ریالی مبلغ 38،499 ریال بوده است که معادل نرخ 45% سالانه می باشد در ماه بعد با توجه به شرایط منابع سرمایه گذاری این نرخ به حدود 27% کاهش یافت در سایر ماه ها هم بین 20% الی 23% همواره در نوسان بوده است.

همچنین مطابق امید نامه صندوق این شرکت هیچ تعهدی برای تضمین اصل و سود سرمایه شما ندارد و صرفاً در چارچوب قوانین مربوطه به نیابت از شما در جاهای مجاز سرمایه گذاری و منافع حاصل را پس از کسر کارمزد بصورت ماهانه به شما پرداخت می نماید.

از آنجا که منابع مردم در این صندوق در جاهای کم ریسک و سودهای قابل پیش بینی (تا حدودی البته) سرمایه گذاری می شود بنابراین ریسک نکول و از بین رفتن سرمایه یا به زیان منجر شدن سرمایه گذاری بسیار پایین است از همین روی است که اینگونه صندوق ها برای افرادی که ریسک پذیری کم دارند و همچنین خواهان دریافت سود حاصل از سرمایه گذاری خود بصورت ماهانه برای رفع حوایج و نیازهای زندگی خود هستند مناسب ارزیابی می شود.

ماهیت فقهی – حقوقی صندوق سرمایه گذاری درآمدثابت

برای اینکه بیشتر بر جنبه های فقهی و مسایل حقوقی صندوق درآمد ثابت بتوان آگاهی یافت توصیه می‌کنیم اصل مقاله در اینخصوص را از طریق لینک: https://b2n.ir/x20875 دانلود و مطالعه کنید.

صندوق های سرمایه گذاری مشترک با درآمد ثابت یکی از انواع واسطه های مالی و ازجمله نهادهایی است که با فروش پیوسته واحد سرمایه گذاری خود به عموم مردم، وجوهی را تحصیل و آن ها را در ترکیب متنوعی از اوراق بهادار شامل سپرده های بانکی، سهام، اوراق مشارکت، ابزارهای کوتاه مدت بازار پول و دارایی های دیگر، با توجه به هدف صندوق، به طور حرفه ای سرمایه گذاری می کنند. در حال حاضر صندوق های سرمایه گذاری مشترک با درآمد ثابت بیش از سایر انواع آن در بازار سرمایه کشور فعال هستند و به دلیل مزایای آن اقبال عمومی نسبت به این نوع از صندوق ها بیشتر است. با عنایت به گسترش این صندوق ها در ایران و استقبال چشم گیر سرمایه گذاران از آن و توجه به این مطلب که صندوق سرمایه گذاری با درآمد ثابت رایج ترین صندوق ها در کشور می باشد، ضروری به نظر می رسد که پیرامون ماهیت این دسته از صندوق های سرمایه گذاری از حیث حقوقی جستاری صورت گیرد، خصوصاً آنکه این نهاد مالی نوظهور بوده، در مورد آن فقر منابع به چشم می خورد.

در خصوص سود سپرده بانکی نیز توصیه می‌شود مقاله با آدرس : https://b2n.ir/h46776 را مطالعه نمائید.

چکیده این مقاله به شرح ذیل میباشد:

بانک‌ها با هدف جذب سرمایه مردمی، سود علی‌الحساب تضمینی تعیین کرده و پرداخت اضافه سود را به بازدهی اقتصادی بانک منوط دانسته‌اند. از دیدگاه فقهی، دریافت سود در قبال سپردن پول، بدون هیچ­گونه قبول خطر، ربا محسوب شده که حرام شرعی است. فقها دریافت سود علی­الحساب را در صورت بستن عقد شرعی همچون وکالت بانک در سرمایه­گذاری، مضاربه، مشارکت و مانند آنها و در نهایت مصالحه مجاز دانسته­اند. در این تحقیق ضمن بررسی چگونگی این عقود در فعالیت­های بانکی مرتبط با سود، دو مقوله جواز دخالت حکومت در تعیین حداقل سود و بیمه سپرده بانکی مورد بحث بوده که بر مبنای آن­ها می­توان تعیین و تضمین سود علی‌الحساب را دارای توجیه شرعی دانست. با توجه به پذیرش بیمه در قالب عقود اسلامی توسط جمهور فقها، بیمه سپرده بانکی که بازپرداخت اصل سرمایه و حداقل سود را تضمین می‌کند، منعی ندارد. همچنین دخالت دولت در قیمت‌گذاری، در صورت لزوم و به قصد تأمین مصالح اجتماعی، مورد پذیرش واقع گردیده است.

نتیجه

با در نظر گرفتن تمامی جوانب مطرح شده و نیت شما سرمایه گذاران و همچنین اعمال مدیریت این مجموعه به نیابت از شما بر سرمایه های واگذاری شده و همچنین عدم تضمین سود قطعی در ازای سرمایه گذاری می‌توان دریافت که منابع حاصل از سرمایه گذاری و پرداخت سود به سرمایه گذاران در این صندوق همانطور که جناب حجت الاسلام مصباحی مقدم به عنوان ریاست محترم کمیته فقهی سازمان بورس اوراق بهادار تهران عنوان کردند، کاملاً شرعی و قانونی است و حتی از جهاتی سود صندوق های درآمد ثابت ارجحین بیشتری نسبت به سود سپرده بانکی دارد چرا که در این گونه صندوق ها واقعاً تضمین پرداخت سود وجود ندارد و همچنین نرخ سود قطعی و ثابت نیست (اگرچه مدیر صندوق همیشه در تلاش است تا منابع را به گونه ای مدیریت کند تا سود حاصل از سرمایه گذاری نوسان کمتری داشته باشد چرا که برای سرمایه گذار دریافت سود با نوسان کم حایز اهمیت خواهد بود).

در انتها نظر شما را به دو استفتاء که از دفاتر مراجع اعظام حضرت آیت ا. خامنه ای و حضرت آیت ا.. مکارم شیرازی بطور اختصاصی در مورد سود دریافتی از صندوق سرمایه گذاری با درآمد ثابت نموده ایم جلب می‌کند:

حکم شرعی فارکس: نگاهی جامع به فتوای مراجع تقلید درباره معاملات فارکس

برای گفتن از حکم شرعی فارکس و نظر مراجع مختلف درباره این بازار بهتر است ابتدا با خود بازار فارکس آشنا شویم و شرایط معامله آن را بهتر درک کنیم. در این صورت می توانیم این شرایط را با نظر اسلام مقایسه کنیم و به نتیجه مشخصی برسیم و در نهایت نگاه مراجع مختلف را در این باره خواهیم دید.

حکم شرعی فارکس: نگاهی جامع به فتوای مراجع تقلید درباره معاملات فارکس

حکم شرعی فارکس

برای گفتن از حکم شرعی فارکس و نظر مراجع مختلف درباره این بازار بهتر است ابتدا با خود بازار فارکس آشنا شویم و شرایط معامله آن را بهتر درک کنیم. در این صورت می توانیم این شرایط را با نظر اسلام مقایسه کنیم و به نتیجه مشخصی برسیم و در نهایت نگاه مراجع مختلف را در این باره خواهیم دید.

بازار فارکس را می توان بزرگ ترین بازار مالی دنیا دانست که تمام مردم دنیا حق حضور در آن را دارند و هیچ محدودیت و قانون محدود کننده خاصی بر آن اعمال نمی شود. این بازار به شکل پایه ای بر اساس خرید و فروش ارز ساخته شده است و نسبت ارزها به یکدیگر این بازار را شکل داده است.

به طور مثال به ازای یک دلار شما می توانید دو یورو داشته باشید و به ازای دو یورو شما می توانید چهار ین به دست بیاورید. این معادلات جذاب و تغییر نسبت ها باعث شده است بازار فارکس تبدیل به بازاری پویا باشد که در آن هم سودهای بسیاری وجود دارد و هم ضررهای غیرقابل تصور می توان از آن داشت. اما به جز ارز، تمام سهام های معتبر دنیا مانند سهام های بازار آمریکا در این بازار قابل خرید و فروش است و شما می توانید به جز این ها، طلا و نفت و . را نیز خرید و فروش کنید.

بازار فارکس را بازار نوین سرمایه داری و بازار بورس را بازار کلاسیک سرمایه داری می نامند. بنابراین عملا بازار فارکس بازاری برای خرید و فروش است که بر اساس ارز پایه گذاری شده است. شما تصور کنید که در میدان فردوسی تهران عده ای به خرید و فروش ارز و دلار مشغول هستند. از آن جایی که نسبت ارز دلار به نسبت ریال بسیار بیشتر است و این نسبت روز به روز بیشتر می شود، از این رو در ایران، دلار تبدیل به یک بازار سرمایه گذاری سنتی شده است.

همین موضوع به شکل گسترده تر آن در بازار فارکس وجود دارد. البته باید در نظر داشت که در بازار فارکس این نسبت ها به شکل قانون مدارتر و همچنین منطقی تری وجود دارد و نمی توان در آن انتظار سودهای سرمایه گذاری دلار در ایران را داشت. اما سوال اصلی اینجاست که بازار فارکس با این شرایط آیا با موازین اسلامی همخوانی دارد یا نه؟ (1)

شرایط خرید و فروش در اسلام

حال نوبت این است که شرایط خرید و فروش را در احکام اسلامی جست و جو کنیم تا بتوانیم حکم شرعی فارکس را بر اساس این شرایط مورد سنجش قرار دهیم.

مهمترین موردی که در خرید و فروش از سمت اسلام مورد اهمیت قرار دارد این است که در این معامله، عدالت از دو طرف رعایت شده باشد. یعنی جنس یا خدمتی به اندازه واقعی آن به فروش رسد و به اندازه واقعی آن هزینه دریافت شود. هر طرفی که این اندازه را رعایت نکند و در پی سود بیشتر اقدام به تغییر این قانون کند معامله از نظر اسلامی باطل است و باید خسارتی پرداخت شود.

مورد مهم دیگر در احکام شرعی خرید و فروش این است که جنس یا خدمت خرید و فروخته شده، باید ضرر جانی و مالی برای فرد ثالث و حتی خود فرد نداشته باشد. به طور مثال شما حق ندارید جنسی را بخرید که با استفاده از آن خودتان را بکشید و یا بخواهید دیگران را تهدید کنید. از این رو این گونه اجناس تحت شرایط خاص و با ضمانت های خاصی خرید و فروش می شود تا بتوان از عدم رسیدن آسیب، مطمئن شد.

مورد مهم دیگر این است که اسلام برخی از اجناس را مخصوصا در قسمت خوراکی ها، حرام اعلام کرده است. از این رو خرید و فروش این اجناس به طور کلی ممنوع و حرام است. اجناسی مانند مشروبات الکلی، گوشت آیا خرید سهام حرام است؟ های حرام و . از نظر اسلام حرام بوده و هیچ توجیهی برای تجارت آن وجود ندارد.

مورد دیگر این است که در اسلام، ربا حرام است. یعنی بهره کشیدن روی پولی که قرض داده می شود. در این جا اسلام مخالفت خود را با کالا قرار گرفتن پول اعلام می کند و همین موضوع باعث می شود کمی در مورد حکم شرعی فارکس محتاط عمل کنیم و درباره آن شک نماییم. به نظر می رسد در بازار فارکس این پول و سرمایه است که به عنوان کالا مطرح می شود و در دید اول، بازار فارکس می تواند حرام باشد. اما آیا واقعا این چنین است؟ در ادامه بیشتر با این موضوع آشنا خواهیم شد. (2) و (3)

تطبیق حکم شرعی فارکس با احکام اسلامی

همانطور که گفتیم بازار فارکس، بازار تبادل ارز های بین المللی و مطرح دنیا است و از طرفی اسلام با کالا قرار گرفتن پول مخالف است. بنابراین عملا به نظر می آید که حکم شرعی فارکس منفی باشد و آن را منفی بدانیم. اما این واقعیت ماجرا نیست. در داستان ربا و بهره آن، فرد قرض دهنده پول هیچ کاری انجام نمی دهد و این فرد قرض گیرنده است که باید سعی کند علاوه بر اصل پول، سود آن را نیز تامین کند. اما در بازار فارکس داستان اینگونه نیست. در واقع در این بازار یک ارز با ارز دیگر مبادله می شود و به نوعی عملی مانند صرافی صورت می گیرد.

بحث بازار فارکس این جاست که شما با توجه به هوش اقتصادی و تجاری خود می توانید حدس بزنید بجای داشتن دلار می توانید یورو داشته باشید و یورو می تواند سود بیشتری به شما برساند. این جا هیچ طرف در ضرر نخواهد بود. بلکه شما خود را سوار بر بازار اقتصاد کرده اید و بر اساس نمودارها و آمار و جداول مختلف مشخص می کنید تبادل بین کدام دو ارز می تواند برای شما مفید تر و سودآور تر باشد. از این رو عملا می توان گفت که بازار فارکس، ارز را دست مایه سود قرار نمی دهد بلکه این نسبت های بین ارزهاست که سودسازی می کند و باعث می شود که فرد سود یا ضرر داشته باشد.

بنابراین می توان گفت در بازار فارکس چیزی برخلاف موازین شرعی وجود ندارد و نشانه ای نمی توان پیدا کرد که نشان دهد این بازار برخلاف شرع باشد. از این رو حکم شرعی فارکس این است که این بازار حلال است و فعالیت در آن آزاد و هیچ مشکلی از این نظر وجود ندارد. اما با این وجود گاهی در گوشه کنار صفحات مجازی می شنویم که بازار فارکس حرام است و فعالیت در آن جایز نیست.

اولا این گونه افراد و این اخبار با اهداف خاصی منتشر می شوند. زیرا فعالیت در این بازار دست دلالان ارز را در ایران کوتاه می کند و سودآوری همیشگی را برای آن ها ندارد. از طرف دیگر همیشه طرفداران آتشی و تقدس های خشک در طول تاریخ وجود داشته اند. اما از این سخنان نباید اینگونه برداشت شود که بازار فارکس کاملا بی اشکال است. در ادامه به موارد حرام بودن در حکم شرعی فارکس می پردازیم. (2)

در چه شرایطی حکم شرعی فارکس حرام می شود؟

نکته مهمی که مراجع تقلید و آیا خرید سهام حرام است؟ به طور کلی اسلام درباره حکم شرعی فارکس ذکر می کند این است که این سرمایه گذاری به شکل آنلاین است و این ارتباط مجازی می تواند زمینه های حرام بسیاری را به وجود بیاورد. به طور مثال کارگزاری های آنلاینی وجود دارند که به نام سرمایه گذاری در فارکس، سرمایه مردم را در بازارهای قاچاق و اسلحه وارد می کنند و از این راه سود حاصله را به مردم بر می گردانند.

در این حالت کاربرد اشتباه از نام فارکس و همچنین سوء استفاده از این بازار، باعث می شود که ضرری به بخشی از جامعه برسد و بر اساس نکته گفته شده در بالا در صورت رسیدن زیان به کسی یا گروهی، آن معامله باطل است.

از طرفی دیگر برخی از این کارگزاری ها به شکل قمار و شانس به این بازار وارد شده اند و این دید را به مشتریان خودشان القا می کنند. از آنجایی که قمار در اسلام حرام است، از این رو می توان گفت که این گونه دید در بازار فارکس نیز حرام است. بنابراین به طور کلی می توان گفت که حکم شرعی فارکس بستگی به نوع کاربری آن دارد. اگر سود حاصل از آن یا نحوه سرمایه گذاری از آن باعث ایجاد مفسده ای شود این بازار حرام می شود.

نکته مهم دیگری که دوباره باید بر آن تاکید کرد این است که در این بین انتخاب کارگزاری مناسب و مطمئن می تواند پاک و سالم بودن سرمایه گذاری شما را تامین کند. آنلاین بودن و همچنین نبود ارتباط مستقیم، پیدا کردن این کارگزاری را سخت تر می کند. اما به هر حال برای کسانی که اسلام و نظرات آن برایشان مهم است، واجب است که در انتخاب کارگزاری، فارغ از مسائل مالی آن دقت داشته باشند.

البته در این مسیر بهتر است ارگان های اسلامی و دولتی وارد شوند و با در نظر گرفتن شرایط اسلامی، برخی از کارگزاری ها را معرفی کنند تا این بار بزرگ از دوش سرمایه گذار برداشته شود و عملا با اطمینان قلبی بیشتری افراد وارد این بازار پر سود شوند. (2)

برخی از نظرات مراجع تقلید در باب حکم شرعی فارکس

حضرت آیت الله العظمی خامنه ای (مد ظله العالی)

حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی)

حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی (مد ظله العالی)

حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی)

حضرت آیت الله العظمی نوری همدانی (مد ظله العالی)

همانطور که مشاهده می کنید جز رهبر اسلامی ایران که با رعایت شرایطی، رای به جایز بودن بازار فارکس داده است، سایر مراجع چندان به این بازار خوشبین نیستند. یکی از دلایلی هم که خود بانک مرکزی ایران در این بازار حضور دارد را می توان نظر نسبتا مساعد رهبری در این باب دانست. اما به طور کلی یادتان باشد که شما مرجع تقلیدی برای خودتان دارید و فارغ از هر گونه استدلال و دلیل، باید بر مسیر گفته های این مرجع قدم بردارید. (2)